ترجمه شرح نهج البلاغه ابن ميثم [3]
ج 3
ادامه برگزيده از سخنان آن حضرت
96 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است
لغات
ترجمه
شرح
امير مؤمنان ( ع ) در گفتار خود كه فرموده است : نحمده . . . تا في الأبدان ،
بيان آن حضرت كه فرموده است : و لا تنافسوا . . . تا إلى فناء
فرموده است : أو ليس لكم في آثار الأوّلين . . . تا لا يبقون .
97 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : الحمد للّه . . . تا حقوقه .
فرموده است : « فلا تطمعوا في غير مقبل »
فرموده است : و لا تيأسوا من مدبر .
فرموده است : ألا إنّ مثل آل محمّد ( ص ) . . . تا طلع نجم .
فرموده است : فكأنّكم . . . تا پايان خطبه . . .
98 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است كه در آن اشاره به رويدادهاى دشوار آينده مىفرمايد :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : بأوليّته وجب أن لا أوّل له .
فرموده است : لكأنّي أنظر إلى ضلّيل قد نعق بالشّام . . .
فرموده است : عقدت رايات الفتن المعضلة .
فرموده است : و عن قليل تلتفّ القرون بالقرون . . . تا آخر .
99 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است كه در همان زمينه ايراد فرمودهاند
فصل اول
ترجمه
شرح
فرموده است : و رجفت بهم الأرض . . .
فرموده است : فأحسنهم حالا من وجد لقدميه موضعا و لنفسه متّسعا .
نيز از اين خطبه است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : و سيبتلى أهلك بالموت الأحمر و الجوع الأغبر .
100 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است
فصل اول
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : و كلّ متوقّع آت و كلّ آت قريب دان .
نيز از اين خطبه است :
ترجمه
شرح
فرموده است : و كفى بالمرء جهلا أن لا يعرف قدره .
فرموده است : و إنّ من أبغض الرّجال . . . تا قصد السّبيل .
فرموده است : سائرا بغير دليل .
فرموده است : إن دعى . . . تا آخر .
نيز از اين خطبه است :
ترجمه
شرح
فرموده است : أيّها النّاس . . . تا الإناء بما فيه .
101 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : قاتل بمن أطاعة من عصاه
فرموده است : و يبادر بهم السَّاعة ان تنزل بهم .
فرموده است : إلاّ هالكا لا خير فيه .
فرموده است : فاستدارت رحاهم .
فرموده است : و استوسقت في قيادها .
102 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : حتّى بعث محمّدا ( ص ) . . . تا من بعد .
فرموده است : فما احلولت لكم الدّنيا في لذّاتها . . . تا من بعد .
فرموده است : و صادفتموها . . . تا غير موجود .
فرموده است : و صادقتموها و اللّه . . . تا آن جا كه فرموده است : معدودا .
فرموده است : الا إنّ لكلّ دم ثائرا . . . تا من هرب .
فرموده است : فإنّ النّازل بهذا المنزل .
فرموده است : ينقل الرّدى على ظهره من موضع . . .
فرموده است : لرأي يحدثه بعد رأى يريد أن يلصق ما لا يلتصق
فرموده است : من قبل أن تشغلوا بأنفسكم .
103 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است
بخش اول خطبه
لغات
ترجمه
شرح
1 جعله أمنا لمن علقه :
2 و سلما لمن دخله :
3 و برهانا لمن تكلّم به :
4 شاهدا لمن خاصم به :
5 نورا يستضاء به :
6 و فهما لمن عقل :
7 ولبّا لمن تدبّر :
8 و آية لمن توسّم :
9 و تبصرة لمن عزم :
10 و عبرة لمن اتّعظ :
11 و نجاة لمن صدّق :
12 و ثقة لمن توكّل :
13 راحة لمن فوّض :
14 جنّة لمن صبر :
15 أبلج المناهج :
16 و أوضح الولائج :
17 مشرف المنار :
18 مشرق الجوادّ :
19 مضىء المصابيح :
20 كريم المضمار :
21 رفيع الغاية :
22 جامع الحلبة :
23 متنافس السبقة :
24 شريف الفرسان :
25 التّصديق منهاجه :
بخشى از اين خطبه است كه درباره پيامبر اكرم ( ص ) فرموده است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : حتّى أورى . . . تا لحابس .
فرموده است : فهو أمينك المأمون .
فرموده است : و أجزه مضاعفات الخير من فضلك .
فرموده است : أللّهمّ أعلى على بناء البانين بنائه .
بخشى ديگر از اين خطبه است كه به ياران خود مىفرمايد :
ترجمه
شرح
فرموده است : و أيم اللّه . . . تا آخر .
104 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است
لغات
ترجمه
شرح
105 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است كه در آن از رويدادهاى سخت آينده خبر مىدهد :
فصل اول
ترجمه
شرح
از اين خطبه است كه درباره پيامبر اكرم ( ص ) فرموده است :
لغات
ترجمه
شرح
نيز از اين خطبه است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : طبيب دوّار بطبّه .
فرموده است : متّبع .
فرموده است : فهم فى ذلك
فرموده است : قد انجابت السّرائر لأهل البصائر .
فرموده است : و وضحت محجّة الحقّ لخابطها .
فرموده است : و اسفرت السّاعة عن وجهها .
فرموده است : و ظهرت العلامة لمتوسّمها .
فرموده است : مالي أراكم أشباحا بلا أرواح .
فرموده است : و أرواحا بلا أشباح .
فرموده است : و نسّاكا بلاصلاح .
فرموده است : و تجّارا بلا أرباح .
فرموده است : و أيقاظا نوّما
فرموده است : و شهودا غيّبا .
فرموده است : و ناظرة عمياء .
فرموده است : و سامعة صمّاء .
فرموده است : و ناطقة بكماء .
فرموده است : راية ضلالة .
فرموده است : قائدها خارج عن الملّة .
فرموده است : فلا يبقى يومئذ منكم إلاّ ثفالة كثفالة القدر .
فرموده است : و لكلّ أجل كتاب و لكلّ غيبة إياب .
فرموده است : و ليجمع شمله .
فرموده است : و لقد فلق لكم الأمر فلق الخزرة .
فرموده است : فعند ذلك .
فرموده است : و عظمت الطّاغية .
فرموده است : وصال الدّهر صيال السّبع العقور .
فرموده است : و نواخى النّاس على الفجور .
فرموده است : فإذا كان ذلك ، كان الولد غيظا .
فرموده است : و المطر قيظا .
فرموده است : و كان أهل ذلك الزّمان . . . تا أمواتا .
106 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
بخش اول
لغات
ترجمه
شرح
1 كلّ شىء خاضع له :
2 قيام كلّ شىء به :
3 غنى كلّ فقير :
4 عزّ كلّ ذليل :
5 و قوّة كلّ ضعيف :
6 مفزع كلّ ملهوف :
7 من تكلّم سمع نطفه . 8 من سكت علم سرّه :
9 و من عاش فعليه رزقه . 10 و من مات فإليه منقلبه :
11 لم ترك العيون فتخبر عنك :
12 لم تخلق الخلق لوحشة :
13 و لا استعملتهم لمنفعة :
14 و لا يسبقك من طلبت :
15 و لا يفلتك من أخذت :
16 و لا ينقص سلطانك من عصاك . 17 و لا يزيد فى ملكك من أطاعك :
18 و لا يردّ امرك من سخط قضاءك :
19 و لا يستغنى عنك من تولّى عن أمرك :
20 كلّ سرّ عندك علانية . 21 و كلّ غيب عندك شهادة :
22 أنت الأبد فلا أمد لك :
23 و أنت المنتهى فلا محيص عنك . 24 و أنت الموعد فلا منجا منك إلاّ إليك :
25 بيدك ناصية كلّ دابّة :
26 و إليك مصير كلّ نسمة :
بخشى از اين خطبه است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : و إنّهم على مكانتهم منك . . . تا آخر .
امام ( ع ) در جمله « و قلّة غفلتهم عن أمرك »
بخش دوم اين خطبه است :
لغات
ترجمه
شرح
2 بحسن بلائك عند خلقك خلقت دارا
3 فلا الدّاعى أجابوا . . . تا بواعظ .
فرموده است : من عشق شيئا أعشى بصره و أمرض قلبه
4 فرموده است : و هو يرى المأخوذين على الغرّة ،
5 فرموده است : و المرء قد غلقت رهونه بها :
6 و أسلموه فيه الى عمله :
بخش سوم اين خطبه است :
لغات
ترجمه
شرح
بخشى از اين خطبه است كه در توصيف پيامبر اكرم ( ص ) ايراد فرموده است :
لغت
ترجمه
شرح
منظور امام ( ع ) از فأعرض عنها بقلبه
پس از اين فرموده است : ناصرنا و محبّنا . . . تا آخر .
107 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
لغات
ترجمه
شرح
امام ( ع ) در اين خطبه به برترين وسايلى كه انسان را به خداوند سبحان نزديك مىگرداند
1 التّصّديق برسوله :
2 الجهاد فى سبيله :
3 كلمة الإخلاص :
4 إقامة الصّلاة :
5 إيتاء الزّكاة :
6 صوم شهر رمضان :
7 حجّ البيت و اعتماره :
8 صلة الرّحم :
1 مثراة في المال :
2 منساة فى الأجل :
9 صدقة السرّ :
10 صدقة العلانية :
11 صنائع المعروف :
به ذكر امورى كه ايمان را در دل استوار و پايدار مىسازد ، مىپردازد كه عبارت است از :
1 الإندفاع في ذكر اللّه :
2 الرّغبة فيما وعد المتّقين :
3 الإقتداء بهدي النّبيّ ( ص ) :
4 اتباع سنّته ( ص ) :
5 تعلّم القرآن :
6 الإستشفاء بنوره :
7 حسن تلاوته :
108 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
لغات
ترجمه
شرح
1 واژه حلاوت ( شيرينى ) و خضرت ( سبزى ) را كه به حسّ ذايقه و باصره تعلّق دارد ، براى هر چه نفس از آن شكفته مىشود و لذّت مىبرد ، استعاره فرموده است ،
2 دنيا را چنين توصيف فرموده است كه در لابلاى شهوتها قرار گرفته و محفوف به آنهاست ،
3 امام ( ع ) واژههاى غرّاره و غوّاله را كه به معناى بسيار فريبكار و حيلهگر مىباشد براى توصيف دنيا استعاره فرموده است ،
4 معناى گفتار امام ( ع ) از جمله لا تعدوا تا مقتدرا
5 امام ( ع ) از حزن و اندوهى كه در پى هر شادى و سرور است ، به اشك تعبير فرموده ،
6 دليل اين كه امام ( ع ) در جمله و لا يمسى منها في جناح أمن إلاّ أصبح على قوادم خوف در تشبيه دنيا به ذكر جناح اكتفا فرموده
7 در جمله لا خير في شيء من أزوادها إلاّ التَّقوى
8 من أقلّ منها إستكثر ممّا يؤمنه :
9 واژه عذب ( گوارايى ) و حلو ( شيرينى ) را براى لذّات دنيا ،
10 واژههاى غذاء و سمام را براى لذّات دنيا استعاره آورده است ،
11 امام ( ع ) پس از آن كه از بدگويى دنيا و بر شمردن زشتيهاى آن ،
12 فجاءوها كما فارقوها
109 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است كه درباره فرشته مرگ ايراد فرموده است :
ترجمه
شرح
110 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
لغات
ترجمه
شرح
1 از آغاز خطبه تا . . . انقطاع السّير
ثالثا أنّها هانت على ربّها
فرموده است : و ما يمنع أحدكم أن يستقبل اخاه . . . تا آخر .
111 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
لغات
ترجمه
شرح
امام ( ع ) به دو اعتبار خطبه را با حمد و سپاس خداوند آغاز فرموده است :
2 اين كه امام ( ع ) خداوند را در برابر نعمت و بلا يكسان ستايش مىكند ،
3 امام ( ع ) گوشزد مىفرمايد كه براى تربيت و تهذيب نفس و رام كردن آن ،
4 امام ( ع ) تذكار مىدهد ، كه درخواست آمرزش از خداوند براى هر گناه كوچك و بزرگ واجب است
5 دليل اين كه امام ( ع ) ايمان كسى را كه ناديدهها را ديده و به آنچه وعده داده شده آگاه گرديده ،
6 اين كه ذكر شهادتين يا اقرار به وحدانيّت خداوند و نبوّت پيامبر ( ص ) گفتار و عمل را بالا مىبرد
7 چون منظور آن حضرت از اين كه تقوا توشه و پناه است ،
8 در جمله دعا إليها أسمع داع
9 وجود تقوا در دوستان خدا آثار و نشانههايى دارد
10 امام ( ع ) نخست بطور اجمال ، به ذكر عيبها و زشتيهاى دنيا پرداخته و مىفرمايد
11 امام ( ع ) با اظهار شگفتى و ذكر سبحان الله بر سبيل تعجّب ، شادى دنيا را فريبنده ،
12 منظور امام ( ع ) از اين كه فرموده است : أنّه ليس شىء من الشّر إلاّ عقابه تا واژه سماعه
13 امام ( ع ) هشدار مىدهد كه مردم رفتن به دنبال كسب روزى را بر اشتغال به اداى واجبات الهى ترجيح ندهند
14 امام ( ع ) تذكّر مىدهد كه لازم است بر ايّام عمر محافظت ، و آن را صرف كار آخرت كنند ،
15 امام ( ع ) سخنان خود را به منظور استفاده از انوار تابان قرآن با ذكر آيهاى از آن پايان داده است .
112 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است كه در طلب باران ايراد فرموده است :
لغات
ترجمه
شرح
113 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است .
بخش اول
لغات
ترجمه
شرح
از اين خطبه است :
لغات
ترجمه
شرح
114 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است :
ترجمه
شرح
فرموده است : تكرمون باللّه على عباده .
115 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است :
لغات
ترجمه
شرح
116 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است :
لغات
ترجمه
شرح
117 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است :
ترجمه
شرح
فرموده است : من أخذ بها لحق
فرموده است : ألا و إنّ اللّسان . . . تا آخر ،
118 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : لكانت الوثقى ،
فرموده است : و لكن بمن ؟
فرموده است : و أخذوا بأطراف الأرض ،
فرموده است : لا يبشّرون بالاحياء و لا يعزّون بالموتى ( عن القتلى )
منظور از غبرة الخاشعين
119 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است :
لغت
ترجمه
شرح
فرموده است : هذا أمر ظاهره إيمان .
فرموده است : و لكنّا إنّما أصبحنا نقاتل إخواننا في الإسلام . . . تا آخر ،
120 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است . اين گفتار را هنگام نبرد براى ياران خود ايراد فرموده است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : إنّ الموت طالب حثيث تا . . . إنّ أكرم الموت القتل ،
121 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است . اين گفتار را در تشويق يارانش به جهاد ايراد فرموده است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : قد خلّيتم و الطّريق ،
122 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است كه در ترغيب ياران خود به جهاد ايراد فرموده است :
لغات
ترجمه
شرح
8 اين كه فرموده است : لا تجعلوها . . . تا منكم
9 فرموده است أجزء امرؤ قرنه
10 آسى أخاه بنفسه
اين كه فرموده است : رائح إلى اللّه كالظّمآن يرد الماء
123 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است . اين گفتار را درباره حكميّت ايراد فرموده است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : و أمّا قولكم . . . تا : لأوّل الغىّ .
فرموده است : و لا تؤخذ بأكظامها فتعجل . . . تا آخر ،
فرموده است : إنّ أفضل النّاس . . . تا و زاده .
فرموده است : و إن نقصه و كرثه
فرموده است : فأين يتاه بكم ؟
فرموده است : ما أنتم بوثيقة مقصود بعروة وثيقة
فرموده است : يوما أناديكم
فرموده است : فلا أحرار صدق عند النّداء ،
124 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است :
لغات
ترجمه
شرح
أ تأمرونّى أطلب النّصر بالجور ،
فرموده است : يرفع صاحبه في الدّنيا ،
125 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است . اين گفتار نيز درباره خوارج است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : فإن أبيتم . . . تا وضللت .
فرموده است : فلم تضلّلون عامّة امّة محمّد ( ص ) بضلالي ،
فرموده است : و قد علمتم . . . تا بين أهله .
فرموده است : و لو كان تحت عما متي هذه :
فرموده است : و إنّما حكّم الحكمان .
فرموده است : فلم آت لا أبا لكم بجرا . . . تا آخر .
126 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است . از حوادث سختى كه در بصره روى خواهد داد خبر مىدهد :
لغت
ترجمه
شرح
فرموده است : أنا كابّ الدّنيا لوجهها
127 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است . به احوال تركان مغول اشاره فرموده است :
لغات
ترجمه
شرح
128 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است . درباره پيمانهها و ترازوهاست :
لغات
ترجمه
شرح
امام ( ع ) با بيان فربّ دائب مضيّع و كادح خاسر هشدار داده است ،
فرموده است : و قد أصبحتم . . . تا إقبالا .
فرموده است : إضرب بطرفك . . . تا وقرا .
فرموده است : أين خياركم . . . تا مذاهبهم .
فرموده است : أليس . . . تا المنغّصة .
فرموده است : و هل خلقتم . . . تا عن ذكرهم .
فرموده است : لا تلتقي بذمّهم الشّفتان ،
فرموده است : أ فبهذا . . .
129 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است به اباذر رحمة اللّه هنگامى كه به ربذه [ 1 ] تبعيد شد ، چنين فرمود :
ترجمه
شرح
فرموده است : إنّك غضبت للّه ،
فرموده است : إنّ القوم خافوك على دنياهم
فرموده است : فاترك تا . . . منعوك .
فرموده است : ستعلم من الرّابح غدا و الأكثر حسّدا
فرموده است : و لو انّ السّماوات . . . تا مخرجا .
130 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : و قد علمتم . . . تا آخر .
131 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است :
بخش اول
ترجمه
شرح
فرموده است : شهادة يوافق فيها . . . تا آخر .
نيز بخشى از اين خطبه است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : فلا يغرّنك . . . تا و أمن العواقب .
فرموده است : طول أمل
فرموده است : أ ما رأيتم ؟
فرموده است : فمن اشعر التّقوى قلبه .
132 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
بخش اول
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : و قذفت إليه السّموات و الأرضون مقاليدها .
فرموده است : و آتت ، . . . تا آخر .
از اين خطبه است :
ترجمه
شرح
نيز از اين خطبه است :
لغت
ترجمه
شرح
فرموده است : أرسله . . . تا الألسن .
فرموده است : فقفّى به الرّسل
نيز از اين خطبه است :
لغت
ترجمه
شرح
1 اين كه دنيا غايت نظر كوردلان و منتهاى هدف آنان است ،
2 و البصير ينفذها بصره ،
3 فالبصير منها شاخص ،
4 و البصير منها متزوّد :
نيز از اين خطبه است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : و إنّما ذلك .
امام ( ع ) پس از آن به شرح زير به ذكر اوصاف اين حكمت مىپردازد :
1 أنّها حياة للقلب الميّت ،
2 امام ( ع ) واژه بصر را براى حكمت استعاره كرده
3 اين كه فرموده است همه توانگرى و بىنيازى و سلامت در اين حكمت است ،
فرموده است : كتاب اللّه .
فرموده است : قد أصطلحتم . . . تا آخر .
فرموده است : و نبت المرعى على دمنكم .
فرموده است : تصافيتم على حبّ الآمال ،
فرموده است : و تعاديتم فى كسب الأموال
فرموده است : لقد استهام بكم الخبيث
133 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است در هنگامى كه عمر بن خطّاب درباره رفتن خود به جنگ با روميان با آن حضرت مشورت كرد ، امام ( ع ) چنين فرمود :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : و قد توكّل اللّه . . . تا لا يموت .
فرموده است : و الّذي نصرهم تا پايان مقدّمه ،
فرموده است : إنّك متى تسر تا آخر خطبه
134 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است .
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : ابلغ جهدك .
135 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : و ليس أمري و أمركم واحدا .
136 از سخنان امام عليه السّلام است درباره چگونگى هدف طلحه و زبير ايراد فرموده است :
بخش اول
لغات
ترجمه
شرح
چون عبارت و اللّه . . . تا آن جا كه فرموده است : و لا لبّس علّى
و إنّها للفئة الباغية فيها الحما و الحمة ،
فرموده است : و إنّ الأمر لواضح . . . تا شغبه .
از اين خطبه است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : فأقبلتم . . . تا فجذبتموها .
فرموده است : أللّهم . . . تا علّى .
فرموده است : فاحلل . . .
فرموده است : و لقد استثبتّهما . . . تا الوقاع .
فرموده است : فغمط . . . تا آخر .
137 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است در آن به رويدادهاى مهمّ آينده اشاره مىفرمايد :
بخش اول
ترجمه
شرح
فرموده است : يعطف الهوى على الهدى .
بخشى از اين خطبه است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : حتّى تقوم الحرب بكم على ساق . . . تا عاقبتها .
جمله مملوّة أخلافها
فرموده است : حلوا رضاعها ،
فرموده است : ألا و في غد ،
فرموده است : و سيأتى غد بما لا تعرفون
فرموده است : يأخذ الوالى من غيرها عمّالها .
فرموده است : و تخرج الأرض أفاليذ كبدها .
فرموده است : و تلقى إليه سلما مقاليدها
بخشى از اين خطبه است :
لغات
ترجمه
شرح
138 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است در هنگام شورا ايراد فرموده است :
ترجمه
شرح
فرموده است : لن يسرع أحد . . . تا و عائدة كرم .
فرموده است : حتّى يكون بعضكم . . . تا الجهالة .
139 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است كه در نهى از غيبت بيان فرموده است :
ترجمه
شرح
فرموده است : فكيف بالغائب .
140 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است :
ترجمه
لغات
شرح
فرموده است : و باطل ذلك يبور و اللّه سميع و شهيد .
فرموده است : أما إنّه ليس بين الباطل و الحقّ إلاّ أربع أصابع ،
141 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است :
ترجمه
شرح
فرموده است : ما أجود يده .
سپس امام ( ع ) در اين گفتار خود كه فإنّ فوزا بهذه الخصال . . . تا آخر خطبه
142 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است كه در طلب باران ايراد فرموده است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : أللّهمّ . . . تا آخر .
فرموده است : و لا تخاطبنا بذنوبنا ،
143 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
بخش اول
لغت
ترجمه
شرح
فرموده است : بعث رسله . . . تا سبيل الحقّ .
فرموده است : ألا إنّ اللّه . . . تا بواء .
فرموده است : بنا يستعطى الهدى و يستجلى العمى .
فرموده است : إنّ الأئمّة من قريش . . . تا آخر .
منظور از جمله لا تصلح على سواهم
بخشى از اين خطبه است
لغت
ترجمه
شرح
فرموده است : كأنّي أنظر إلى فاسقهم .
144 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
بخش اول
لغت
ترجمه
شرح
فرموده است : لا تنالون نعمة إلاّ بفراق اخرى .
از اين خطبه است :
لغات
ترجمه
شرح
145 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است :
ترجمه
شرح
فرموده است : إنّ هذا الأمر . . . تا بالاجتماع .
فرموده است : و ناصر جنده .
فرموده است : لم يجتمع بحذا فيره أبدا .
فرموده است : فكن قطبا .
فرموده است : فإنّك إن شخصت . . . تا فيك .
فرموده است : فامّا ما ذكرت من مسير القوم . . . تا آخر .
فرموده است : و امّا ما ذكرت من عددهم . . . تا آخر .
146 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است :
لغات
ترجمه
شرح
1 ( ليعلم العباد ربّهم إذ جهلوه )
2 ( و ليقرّوا به إذ جحدوه ، و ليثبتوه بعد إذ أنكروه )
فرموده است : سيأتى . . . تا المنكر .
فرموده است : و ليس عند أهل . . . تا حفظته .
فرموده است : فالكتاب . . . تا و إن اجتمعتا .
فرموده است : فاجتمع القوم على الفرقة .
فرموده است : كأنّهم أئمّة الكتاب .
فرموده است : و من قبل ما مثّلوا بالصّالحين .
فرموده است : و إنّما هلك . . . تا آجالهم .
فرموده است : حتّى نزل بهم الموعود . . . تا خائف .
فرموده است : و إنّه لا ينبغى لمن عرف . . . تا و موت الجهل .
فرموده است : هم الّذين يخبركم حكمهم عن علمهم . . . تا باطنهم .
فرموده است : لا يخالفون الدّين . . . تا فيه .
فرموده است : فهو بينهم شاهد صادق . . . تا آخر .
147 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است كه درباره مردم بصره بيان فرموده است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : لا يمتّان . . . تا بسبب .
فرموده است : كلّ واحد منهما حامل ضبّ لصاحبه .
فرموده است : قد قامت الفئة الباغية .
فرموده است : فأين المحتسبون و قد سنّت لهم السّنن .
فرموده است : و قدّم لهم الخبر .
فرموده است : و لكلّ ضلّة علّة .
فرموده است : و اللّه لا أكون . . . تا آخر .
148 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است كه پيش از وفاتش ايراد فرموده است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : و الهرب منه موافاته .
فرموده است : كم أطردت الأيّام .
فرموده است : و خلاكم ذمّ .
فرموده است : ما لم تشردوا .
فرموده است : فإنّا كنّا فى أفياء أغصان . . . تا مخطّها .
فرموده است : فإنّما كنت جارا جاوركم بدني أيّاما .
فرموده است : و ستعقبون .
فرموده است : فإنّه أوعظ للمعتبرين من المنطق البليغ .
فرموده است : غدا ترون أيّامى . . . تا آخر .
149 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است كه درباره فتنهها و حوادث سخت آينده ايراد فرموده است :
بخش اول
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : و أخذوا يمينا و شمالا . . . تا الرّشد .
فرموده است : فلا تستعجلوا ما هو كائن مرصد .
فرموده است : فكم من مستعجل . . . تا لم يدركه .
فرموده است : ألا و إنّ من أدركها منّا . . . تا نظره .
فرموده است : ثمّ ليشحذنّ فيها قوم . . . تا آخر .
از اين خطبه است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : و طال الأمد بهم ليستكملوا الخزى . . . تا حتّى إذا .
فرموده است : حتّى إذا اخلو لق الأجل .
فرموده است : و استراح قوم إلى الفتن .
فرموده است : لم يمنّوا .
فرموده است : حتّى إذا قبض اللّه رسوله . . . تا رجع .
فرموده است : رجع قوم على الأعقاب . . . تا آخر .
فرموده است : و نقلوا البناء عن رصّ أساسه فبنوه في غير موضعه .
فرموده است : قد ماروا في الحيرة .
فرموده است : من منقطع إلى الدّنيا . . . تا آخر .
150 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
بخش اول
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : أضاءت به البلاد بعد الضّلالة .
فرموده است : و عن قليل . . . تا عند اللّقاء .
فرموده است : ثمّ يأتي بعد ذلك طالع الفتنه الرِّجوف .
فرموده است : يضيع فى غبارها الوحدان و يهلك فى طريقها الرّكبان .
بخشى از اين خطبه است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : بين قتيل . . . تا مستجير .
فرموده است : يختلون . . . تا و بغرور الإيمان .
فرموده است : و أقدموا على اللّه مظلومين .
151 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
بخش اول
لغت
ترجمه
شرح
سوّم : اين كه خداوند متعال هيچ گونه شبيه و مانند ندارد ، امام ( ع ) در آن جا كه فرموده : و باشتباههم على أنّه لا شبيه له به
چهارم : اين كه أنّ المشاعر لا تستلمه
فرموده است : لافتراق الصّانع و المصنوع . . . تا و المربوب .
سيزدهم : فرموده است : بان من الأشياء بالقهر لها و القدرة عليها . . . تا إليه .
فرموده است : و من عدّه فقد أبطل أزله .
هفدهم : اين كه فرموده است : عالم إذ لا معلوم . . . تا مقدور .
از اين خطبه است :
لغت
ترجمه
شرح
فرموده است : و اعتدل مائل .
فرموده است : و انتظرنا الغير انتظار المجدب المطر .
فرموده است : لا يدخل الجنّة إلاّ من عرفهم و عرفوه .
152 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
بخش اول
ترجمه
شرح
از اين خطبه است :
لغات
ترجمه
شرح
بقيّه خطبه پيش :
لغت
ترجمه
شرح
فرموده است : اعقل ذلك ،
فرموده است : إنّ البهائم همّها بطونها .
فرموده است : إنّ السّباع همّها العدوان على غيرها .
فرموده است : و إنّ النساء همهنّ زينة الحياة الدّنيا و الفساد فيها .
153 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
بخش اول
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : قد خاضوا بحار الفتن .
فرموده است : لا تؤتى البيوت إلاّ من أبوابها
از اين خطبه است :
ترجمه
شرح
1 فيهم كرائم الإيمان [ 5 ] :
2 هم كنوز الرّحمان
فرموده است : فإنّه منها قدم و إليها ينقلب .
فرموده است : و اعلم أنّ لكلّ ظاهر باطنا . . . تا و يبغض بدنه .
فرموده است : و اعلم أنّ لكلّ عمل نباتا .
154 از خطبههاى آن حضرت است كه در آن از شگفتيهاى آفرينش خفّاش ياد مىفرمايد :
لغات
ترجمه
شرح
5 ديگر ذكر حقّ در جمله : هو اللّه الملك الحقّ . . . است ،
8 فرموده است : خلق الخلق . . . تا معين ،
فرموده است : و تصل بعلانية برهان الشّمس إلى معارفها .
155 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است كه در آن مردم بصره را مخاطب ساخته و از پيشامدهاى سخت آينده آنان را آگاه مىكند :
بخش اول
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : عند ذلك .
فرموده است : و لو دعيت . . . تا آخر .
فرموده است : و لها بعد حرمتها الاولى .
فرموده است : و الحساب على اللّه .
بخشى از اين خطبه است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : و بالموت تختم الدّنيا .
فرموده است : و بالدّنيا تحرز الآخرة .
فرموده است : بالقيامة تزلف الجنّة للمتّقين و تبرز الجحيم للغاوين .
فرموده است : و إنّ الخلق لا مقصر لهم عن القيامة . . . تا آخر .
بخشى ديگر از اين خطبه است :
ترجمه
شرح
فرموده است : و إنّ الأمر بالمعروف و النّهى عن المنكر . . . تا من رزق .
156 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : متظاهرة أعلامه .
فرموده است : و إنّما أنتم كركب . . . تا آخر .
157 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
بخش اول
لغات
ترجمه
شرح
از اين خطبه است :
لغات
ترجمه
شرح
158 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
ترجمه
شرح
159 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
بخش اول
ترجمه
شرح
فرموده است : يقضى بعلم .
فرموده است : و يعفو بحلم .
از اين خطبه است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : يدّعي بزعمه أنّه يرجو اللّه .
فرموده است : كذب و العظيم .
فرموده است : ما باله . . . تا عرف رجاءه في عمله .
فرموده است : يرجو اللّه في الكبير . . . تا يعطى الرّب .
فرموده است : فيعطى العبد ما لا يعطى الرّب .
فرموده است : فما بال اللّه . . . تا لعباده .
فرموده است : أ تخاف . . . تا موضعا .
فرموده است : و كذلك إن هو خاف . . . تا يعطى ربّه .
فرموده است : فجعل . . . تا وعدا .
فرموده است : و كذلك من عظمت الدّنيا . . . تا آخر .
اين كه فرموده است : و اللّه ما سأله إلاّ خبزا
فرموده است : و علم أنّ اللّه أبغض شيئا . . . تا فصغّر .
فرموده است : و لقد كان ( ص ) يأكل على الأرض و يجلس جلسة العبيد .
فرموده است : فأعرض عن الدّنيا بقلبه . . . تا و أن يذكر عنده .
فرموده است : فلينظر ناظر . . . تا أقرب النّاس إليه
فرموده است : فإنّ اللّه جعل محمّدا ( ص ) . . . تا داعى ربّه .
فرموده است : فعند الصّباح يحمد القوم السّرى .
160 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : فغضّوا .
161 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : و لك بعد . . . تا استعملت .
فرموده است : أمّا الإستبداد .
فرموده است : و الحكم اللّه و المعود إليه .
فرموده است : فلقد أضحكني ألدّهر بعد إبكائه .
فرموده است : حاول القوم . . . تا ينبوعه .
فرموده است : فإن ترتفع . . . تا آخر .
162 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
بخش اول
لغات
ترجمه
شرح
1 فرموده است : خالق العباد . . . تا النّجاد .
فرموده است : هو الأوّل لم يزل و الباقي بلا أجل .
فرموده است : و تعقّبه الشّمس
فرموده است : من إقبال ليل .
فرموده است : بل خلق ما خلق فأقام حدّه .
بخشى از اين خطبه است :
لغات
ترجمه
شرح
163 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : ما كان بالمدينة فلا أجل فيه . . . تا آخر .
164 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است ، در آن شگفتيهاى آفرينش طاووس را بيان مىفرمايد :
بخش اول
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : و لو كان كزعم من يزعم . . . تا المنجس .
سپس فرموده است : فإن شبّهته بما . . . تا كلّ ربيع .
بخشى از اين خطبه است كه در اوصاف بهشت است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : فلو رميت ببصر قلبك .
فرموده است : ثمّ قوم لم تزل الكرامة . . . تا الأسفار .
فرموده است : فلو شغلت قلبك .
165 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است :
بخش اول
لغات
ترجمه
شرح
بخشى از اين خطبه است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : فمنهم آخذ بغصن .
فرموده است : على أنّ اللّه سيجمعهم .
پس از اين فرموده است : يذعذعهم اللّه في بطون أوديته ، ثمّ يسلكهم ينابيع فى الأرض .
166 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است .
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : لا يحلّ أذى المسلم الاّ بما يجب .
167 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : إنّي لست أجهل ما تعلمون .
فرموده است : فاهدأو عنّى و انظروا ما ذا يأتيكم به من أمري .
امّا اين كه فرموده است : و سأمسك الأمر ما استمسك . . . تا آخر .
168 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است كه هنگام رفتن اصحاب جمل به بصره ايراد فرموده است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : إنّ اللّه بعث . . . تا هالك .
فرموده است : لا يهلك عنه إلاّ هالك .
فرموده است : و إنّ المبتدعات المشبّهات . . . إلاّ ما حفظ اللّه .
فرموده است : إلاّ ما حفظ اللّه .
فرموده است : إنّ هؤلاء قد تمالاؤا .
فرموده است : إنّما طلبوا . . . تا عليه .
فرموده است : فأرادوا ردّ الأمور على أدبارها .
169 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است كه خطاب به يكى از اعراب بصره فرموده است :
ترجمه
شرح
170 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است كه در هنگامى كه تصميم گرفت با سپاه شام در صفّين روبرو شود ايراد فرموده است :
لغات
ترجمه
شرح
171 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
بخش اول
ترجمه
شرح
بخشى از اين خطبه است :
ترجمه
شرح
فرموده است : و أنا أخصّ و أقرب .
فرموده است : ثمّ قالوا . . . تا آخر .
بخشى از اين خطبه است كه درباره اصحاب جمل است :
لغت
ترجمه
شرح
فرموده است : دع . . . تا آخر .
172 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
ترجمه
شرح
فرموده است : و قد فتح باب الحرب . . . تا غيرا .
فرموده است : و لا يحمل هذا العلم إلاّ أهل البصر .
173 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است ، كه درباره طلحة بن عبيد الله ايراد فرموده است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : و قد كنت تا النّصر .
فرموده است : و اللّه ما استعجل . . . تا و يقع الشّكّ .
فرموده است : و و اللّه ما صنع في أمر عثمان . . . تا آخر .
174 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : و إنّما هي كالمعلوفة .
فرموده است : و لكن أخاف أن تكفروا فيّ برسول اللّه ( ص ) .
175 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است .
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : و لا تسئلوا به خلقه .
فرموده است : إنّه ( فإنّه خ ) ما توجّه العباد إلى اللّه بمثله .
فرموده است : فإنّه لا ينادي مناد يوم القيامة . . . تا آخر .
فرموده است : و اخرجوا إلى اللّه . . . تا وظائفه .
فرموده است : و إنّي متكلّم بعدة اللّه و حجّته .
فرموده است : فإنّ اللّسان جموح بصاحبه .
فرموده است : لأنّ المؤمن . . . تا و ماذا عليه .
فرموده است : فمن استطاع . . . تا فليفعل .
فرموده است : و اعلموا . . . تا حرّم عليكم .
فرموده است : و لكن الحلال ما أحلّ اللّه و الحرام ما حرّم اللّه .
فرموده است : و قد جرّبتم الامور و ضرّستموها . . . تا الأمر الواضح .
فرموده است : من لم ينفعه . . . تا من أمامه .
فرموده است : من أمامه .
فرموده است : حتّى يعرف ما أنكر و ينكر ما عرف .
فرموده است : إنّ اللّه سبحانه لم يعظ أحدا بمثل هذا القران .
فرموده است : مع أنّه قد ذهب المتذكّرون .
فرموده است : و كان من نفسه في شغل . . . تا آخر
176 از سخنان آن حضرت عليه السّلام درباره حكمين است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : و قد سبق إستثناؤنا .
فرموده است : و الثّقة في أيدينا لأنفسنا .
177 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
لغات
ترجمه
شرح
1 لا يشغله شأن عن شأن :
2 لا يغيّره زمان :
3 و لا يحويه مكان :
4 و لا يصفه لسان :
5 و لا يعزب عنه عدد قطر الماء . . . تا الأحداق .
اوّل غير معدول به است
دوّم و لا مشكوك فيه
سوّم و لا مكفور دينه :
چهارم و لا مجحود تكوينه
2 المعتام لشرح حقائقه
3 المختصّ بعقائل كراماته
4 و المصطفى لكرائم رسالاته
5 الموضّحة به أشراط الهدى :
6 المجلّوبه غربيب العمى :
فرموده است : و لو أنّ النّاس . . . تا كلّ فاسد .
فرموده است : و إنّي لأخشى عليكم أن تكونوا في فترة .
فرموده است : و قد كانت امور . . . تا محمودين .
فرموده است : و لئن ردّ عليكم امركم .
فرموده است : و لو أشاء أن أقول لقلت .
فرموده است : عفا اللّه عمّا سلف .
178 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : أفأعبد ما لا أرى ؟
فرموده است : لا تدركه العيون . . . تا آخر .
1 قريب من الأشياء غير ملامس :
2 بعيد منها غير مباين :
3 متكلّم بلا رويّة :
4 مريد بلا همّة :
5 صانع بلا جارحة ،
6 لطيف لا يوصف بالخفاء :
7 رحيم لا يوصف بالرّقة :
8 تعنو الوجوه لعظمته و تجب القلوب من مخافته :
179 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است كه در سرزنش ياران خود بيان فرموده است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : و على ابتلائي بكم .
فرموده است : إذا أمرت . . . تا نكصتم .
فرموده است : إلى مشاقّة .
فرموده است : لا أبا لغيركم .
فرموده است : و ليأتينّى .
فرموده است : أ و ليس عجبا . . . تا و تختلفون علّى .
فرموده است : إنّه لا يخرج . . . تا فترضونه .
فرموده است : قد دارستكم الكتاب . . . تا مججتم .
فرموده است : لو كان الأعمى . . . يستيقظ .
180 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : و هو غدا متبرىء منهم و متخلّ عنهم .
فرموده است : فحسبهم بخروجهم من الهدى .
181 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
بخش اول
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : الحمد للّه . . . تا الأمر .
فرموده است : و لو لا إقرارهنّ . . . تا و العمل الصّالح من خلقه .
فرموده است : و جعل نجومها . . . تا الأقطار .
فرموده است : لم يمنع . . . تا القمر .
فرموده است : فسبحان . . . تا فى بطنها .
جمله و ما تلاشت عنه بروق الغمام
1 أنّه لا يدرك بوهم ،
2 أنّه الا يقدّر بفهم ،
3 و لا يشغله سائل :
4 و لا ينقصه نائل :
5 لا يبصر بعين ،
6 و لا يحدّ بأين ،
7 و لا يوصف بالأزواج :
8 و لا يخلق بعلاج :
9 و لا يدرك بالحواسّ :
10 و لا يقاس بالنّاس :
11 اين كه خداوند بدون وسيله نطق و كام سخن مىگويد :
فرموده است : أضاء بنوره كلّ ظلام .
فرموده است : و أظلم بنوره كلّ نور .
از اين خطبه است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : فهو مغترب اذا اغترب الإسلام .
فرموده است : بقية من بقايا حجّته .
فرموده است : أيّها النّاس . . . تا تستوسقوا .
فرموده است : للّه أنتم . . . تا السّبيل .
182 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
بخش اول
لغت
ترجمه
شرح
فرموده است : و ما أعدّ اللّه .
فرموده است : أحمده إلى نفسه كما استحمد إلى خلقه .
فرموده است : جَعَلَ لِكُلِّ شَىْءٍ قَدْراً .
از اين خطبه و درباره قرآن است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : أخذ عليهم ميثاقه .
فرموده است : و ارتهن عليه أنفسهم .
فرموده است : و قبض نبيّه . . . تا به .
فرموده است : فرضاه فيما بقى واحد و سخطه فيما بقى واحد .
فرموده است : أنّه لن يرضى عنكم بشىء سخطه على من كان قبلكم . . . تا قبلكم .
فرموده است : و إنّما تسيرون في أثر بيّن . . . تا قبلكم .
فرموده است : قد كفاكم مؤونة دنياكم .
فرموده است : و افترض من ألسنتكم الذّكر .
فرموده است : إن أسررتم .
فرموده است : إن أعلنتم كتبه . . . تا باطلا .
فرموده است : من الفتن .
فرموده است : و يخلده فيما اشتهت نفسه .
فرموده است : و نورها بهجته .
فرموده است : و زوّارها ملائكته و رفقاؤها رسله .
فرموده است : فإنّ النّاس يوشك أن ينقطع بهم الأمل .
فرموده است : فقد أصبحتم . . . تا قبلكم .
فرموده است : و أنتم بنو سبيل . . . تا بالزّاد .
فرموده است : و اعلموا . . . تا نفوسكم .
فرموده است : فإنّكم قد جرّبتموها . . . تا شيطان .
فرموده است : أعلمتم أنّ مالكا . . . تا زجرته .
فرموده است : أيّها اليفن الكبير . . . تا السّواعد .
فرموده است : ذلك فضل اللّه . . .
فرموده است : أقول . . . تا پايان .
183 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است :
لغات
ترجمه
شرح
184 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
ترجمه
شرح
فرموده است : فقسم بينهم . . . تا مواضعهم .
1 منطقهم الصّواب :
2 و ملبسهم الإقتصاد :
3 و مشيهم التّواضع :
8 عظم الخالق في أنفسهم :
فرموده است : فهم و الجنّة كمن رآها . . . تا معذّبون .
9 قلوبهم محزونة :
10 شرورهم مأمونة :
11 أجسادهم نحيفة :
12 حاجاتهم خفيفة :
13 أنفسهم عفيفة :
فرموده است : تجارة مربحة .
17 أمّا اللّيل فصافّون أقدامهم . . . تا آذانهم .
فرموده است : فهم حانون على أوساطهم
فرموده است : مفترشون لجباههم . . . تا أقدامهم ،
فرموده است : يطّلبون . . . تا رقابهم ،
فرموده است : و قد برأهم الخوف . . . تا عظيم .
فرموده است : و لقد خالطهم أمر عظيم .
22 فرموده است : لا يرضون من أعمالهم القليل . . . تا الكثير .
فرموده است : فهم لأنفسهم متّهمون . . . تا ما لا يعلمون .
14 يبيت حذرا و يصبح فرحا . . . تا الرّحمة .
15 فرموده است : إن استصعبت . . . تا تحبّ .
28 فرموده است : إن كان في الغافلين . . . تا لم يكتب من الغافلين .
185 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است كه در آن صفات منافقان را بيان فرموده است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : و خلعت إليه العرب . . . تا رواحلها .
فرموده است : حتّى أنزلت بساحته عداوتها .
فرموده است : وصفهم دواء . . . تا العياء .
فرموده است : حسدة الرّخاء .
فرموده است : لهم بكلّ طريق صريع .
فرموده است : إلى كلّ قلب شفيع .
فرموده است : يتقارضون الثّناء و يتراقبون الجزاء .
فرموده است : إن سألوا ألحفوا .
فرموده است : و إن عذلوا كشفوا .
فرموده است : ليقيموا به أسواقهم .
فرموده است : يقولون . . . تا فيوهّمون .
فرموده است : قد هوّنوا الطّريق .
فرموده است : فهم لمّة الشّيطان .
186 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : فما قطعكم عنه حجاب . . . تا إنس و جان .
فرموده است : لا يثلمه العطاء . . . تا نائل .
فرموده است : و لا يجنّه البطون عن الظّهور .
فرموده است : قرب ،
فرموده است : و علا فدنا ،
فرموده است : و ظهر فبطن و بطن فعلن ،
فرموده است : لم يذرء الخلق باحتيال . . . تا لكلال .
فرموده است : فتمسّكوا بوثائقها .
فرموده است : تؤل بكم .
فرموده است : في يوم .
187 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : حيث لا علم قائم .
فرموده است : و لا منهج واضح .
فرموده است : ساكنها ظاعن و قاطنها بائن
فرموده است : تميد بإهلها . . . تا إلى مهلك .
188 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
لغت
ترجمه
شرح
189 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است :
لغات
ترجمه
شرح
2 جمله و دخيلا دون شعاركم ،
6 جمله وضع الملل برفعه
7 جمله و أهان أعداءه بكرامته
8 در جمله و خذل محادّيه بنصره
25 جمله و لا وعث لفجّه
فرموده است : أساخ في الحقّ أسناخها
18 جمله و مناهل لا يغيضها الواردون
20 جمله و أعلام لا يعمى عنها السّائرون
21 جمله و آكام لا يجوز عنها القاصدون
190 از خطبههاى آن حضرت عليه السّلام است كه به يارانش سفارش مىفرمود :
لغات
ترجمه
شرح
1 فرموده است : فإنّها كانت على المؤمنين كتابا موقوتا
2 با بيان أ لا تسمعون . . . تا من المصلّين
امام ( ع ) با ذكر عبارت فمن أعطاها تا طويل النّدم .
فرموده است : و لو امتنع شىء . . . تا لامتنعن .
فرموده است : إنّ اللّه لا يخفى عليه . . . تا علما .
فرموده است : أعضاؤكم شهود .
191 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : معاويه از من زيركتر نيست .
فرموده است : و لا استغمز .
192 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است :
لغات
ترجمه
شرح
فرموده است : فإنّ النّاس اجتمعوا . . . تا طويل .
فرموده است : أيّها النّاس . . . تا السّخط .
فرموده است : فما كان إلاّ أن خارت أرضهم . . . تا الخوّارة .
فهرست خطبهها و موضوعات اين مجلد
