شرح
جمله أحطت بجهدي من ورائكم اشاره به حفظ و حراست آن حضرت از آنان است ، و منظور از آزاد ساختن آنها از بند ذلّت و زنجير ستم ، حمايت آن بزرگوار از آنان در برابر دشمنان ، و عزّت و سربلندى آنها به بركت وجود آن حضرت است ، پس از اين امام ( ع ) سپاس خود را از رفتار نيك اندك آنها اظهار داشته و مراد او آن مقدارى است كه خدا را اطاعت و از او فرمانبردارى كردهاند و هم از اين كه چشم پوشى كرده با مسامحه و عفو از كارهاى زشت بسيارى كه در حضور او انجام دادهاند بر آنها منّت نهاده است .
اگر گفته شود : چگونه براى آن حضرت روا بوده كار ناپسندى را كه مشاهده
[ 504 ]
كرده نهى نكند و در برابر آن سكوت فرمايد ؟ پاسخ اين است كه اينها از نوع منكرات و كارهاى ناپسندى بوده كه رفع آنها با زور و جبر براى آن حضرت ميسّر نبوده است ، زيرا در اين مورد ممكن است شدّت و زور ، مفسدهاى به وجود آورد كه از آنچه مرتكب مىشوند بزرگتر و زيانبارتر باشد . بديهى است مردم ، معصوم از خطا نيستند ، و هيچ دولت و حكومتى نمىتواند بدون اين كه به نيكان نيكى و نسبت به بدان و خطاكاران گذشت و اغماض داشته باشد استوار و پا بر جا گردد .
و توفيق از خداوند است .
[ 505 ]