شرح
امام ( ع ) اين خطبه را با ذكر فضيلت خود آغاز فرموده ، كه عبارت از دانش او به چگونگى رسانيدن رسالتهاى آلهى و علم او به برآوردن وعدههايى است كه خداوند در روز رستاخيز به پرهيزگاران داده است ، منظور از كامل بودن وعده ، آن وعدهاى است كه تخلّف نشود ، و كامل بودن اخبار ، خبرهايى است كه دروغى در آنها نباشد ، و تمام بودن اوامر و نواهى او ، مشتمل بودن آنهاست بر مصالح مخصوص و منافع اكثر مردم ، آرى شايسته اوصياى پيامبران ( ع ) و جانشينان آنها در روى زمين و در ميان بندگان خداست كه داراى اين مرتبه از دانش و فضيلت باشند ، پس از آن امام ( ع ) برترى عموم اهل بيت ( ع ) را يادآورى مىكند ، منظور امام ( ع ) از عبارت ضياء الأمر ، انوار علومى است كه امور دنيا و اعمال آخرت بر اساس آنها قرار داده شده است . و سزاوار است انسان كارهاى خود را در پرتو فروغ آن دانشها و ارزشها انجام دهد ، اعمّ از وضع مقرّرات پسنديده و آنچه مايه نظام امور خلق مىشود ، و قوانين سياست مدن و تدبير منزل و جز اينها ، زيرا اگر انسان به كارى دست زند ، و در آن از فروغ انوار احكام آلهى ، و هدايت و ارشاد پيامبر گرامى ( ص ) و جانشينان بر حقّ او مدد نگيرد ، سرانجام آن كار ، جز سرگشتگى و انحراف از طريق حقّ ، چيز ديگر نخواهد بود ، امام ( ع ) واژه شرايع را براى انهار حياتبخش علوم اهل بيت ( ع ) استعاره فرموده ، و وجه مشابهت اين است كه همانگونه كه رودها و چشمهها محلّ ورود تشنه كامان و جويندگان آب است ائمّة ( ع ) نيز مراجع طالبان علم و منابع پر فيض جويندگان حقّ و تشنگان زلال معرفت مىباشند ، واژه واحدة اشاره است به اين كه گفتار و دستورهاى آنان در زمينه دين با يكديگر اختلاف ندارد ، و چون آنان دانا به اسرار دين و آگاه به
[ 205 ]
حقايق آنند در سخن آنها اختلافى نيست و به منزله شرع واحدند ، همچنين واژه سبل را براى آنان استعاره فرموده است . مناسبت تشبيه آن است كه همان گونه كه راه صاف و روشن ، آدمى را به مقصد مىرساند ، آنان نيز انسان را با بينش و دانش خود ، در كوتاهترين زمان به مطلوب خود مىرسانند .
