10 آسى أخاه بنفسه
و فعل أجزء در جمله پيش هر دو ماضى بوده و معناى امر دارند ، و تقدير جمله قبل ليجزى امرؤ قرنه مىباشد و قرن به معناى دشمن و حريف جنگى است ، يعنى هر كسى بايد با حريف خود درگير و در برابر او ايستادگى كند ، و در جمله دوم تقدير آن ليواس أخاه بنفسه مىباشد ، يعنى : با جان خويش نسبت به برادرش هميارى و مواسات كند ، و بر اثر اعتماد به برادر همرزمش از برابر حريف خود نگريزد تا اين كه حريف او با همآورد برادرش همدست شود و او را از پاى درآورد . سپس بىفايده بودن فرار را در جنگ به آنان يادآورى مىكند ، براى اين كه فايدهاى كه در فرار تصوّر مىشود در امان ماندن از مرگ است در حالى كه انسان هيچگاه از مرگ مصون و در امان نيست ، چنان كه خداوند متعال فرموده است : « قُلْ لَنْ يَنْفَعَكُمُ الفِرَارُ إنْ فَرَرْتُمْ مِنَ الْمَوْتِ أوِ الْقَتْلِ وَ إذاً لاَ
[ 228 ]
تُمَتَّعُوْنَ اِلاَّ قَلِيْلاً [ 1 ] » ، شمشير آخرت را براى مرگ استعاره فرموده ، و جهت تشبيه اين است كه مرگ و شمشير هر دو به زندگى آدمى پايان مىدهند ، و رشته حيات انسان سرانجام با همين شمشير منقطع خواهد شد .
امام ( ع ) پس از بيان اين مطالب ، آنان را به صفاتى مىستايد ، كه با داشتن آن اوصاف ، فرار براى آنان ننگآور است : اين كه آنان اشراف عرب ، و سنام اعظم يعنى كوهان بزرگتر يا برجستگان اين قومند ، اين كه واژه سنام را براى آنان استعاره آورده از جهت شباهتى است كه در بلندى قدر و رفعت مقام به كوهان شتر دارند . سپس با ذكر زشتيهاى فرار ، تقبيح خود را نسبت به اين عمل ناپسند كه نيز در آن سودى نيست تأكيد مىكند ، امّا عيبهاى آن يكى اين كه مستلزم خشم پروردگار است ، زيرا كسى كه از جهاد در راه خدا شانه خالى مىكند و مىگريزد ،
مرتكب معصيت پروردگار شده و از فرمان او سرپيچى كرده است و مستحقّ عذاب و كيفر او مىباشد ، ديگر اين كه متضمّن ذلّت و سرافكندگى هميشگى و ننگ دائمى در اولاد و اعقاب اوست ، و اين نيازى به توضيح ندارد ، و اين كه در فرار سودى نيست براى اين است كه فرار چيزى بر عمر او نمىافزايد ، زيرا مىدانيم كه با فرار خود نمىتواند اجل محتوم خود را تغيير دهد ، و مدّتى را هم كه در فرار گذرانده جزء عمر او بوده ، و از اين راه چيزى بر عمر خود نيفزوده است ، و بىترديد براى او در لوح قضاى آلهى اجلى تعيين شده است كه فرار نمىتواند ميان او و آن مانع شود و مرگش را به تأخير اندازد ، اين گفتار هشدارى است به آنان كه مرگ را فراموش نكنند .
