فرموده است : بالقيامة تزلف الجنّة للمتّقين و تبرز الجحيم للغاوين .

اين گفتار اشاره لطيفى است به آنچه ما بارها آن را ذكر كرده‏ايم ، و آن عبارت از اين است كه با رسيدن مرگ و بر طرف شدن حجاب بدن ، انسان در مى‏يابد كه چه سرنوشتى براى خود فراهم كرده و چه خوب و بدى را از پيش

[ 477 ]

براى خويش فرستاده است ، و اگر چه ثمره و آثار كارهاى خوب و بدى كه انسان در دنيا انجام مى‏دهد عايد نفس مى‏شود ، ليكن تألّم و التذاذ ناشى از اين امور زمانى حاصل مى‏شود كه حجاب تن از چهره جان زدوده شده باشد ، و گفتار خداوند متعال به همين امر اشاره دارد در آن جا كه فرموده است : « يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ مَا عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُحْضَراً وَ مَا عَمِلَتْ مِنْ سُوْءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَيْنَهَا وَ بَيْنَهُ أمَدًا بَعِيدًا [ 7 ] » واژه إزلاف و بروز اين معنا را تأييد مى‏كنند زيرا اين واژه‏ها معناى ظهور و آشكار شدن دارند كه مراد ظهور ادراك در اين هنگام است .