فرموده است : أعضاؤكم شهود .
يعنى : اعضاى بدنتان گواهان او بر ضدّ شماست ، چنان كه فرموده است :
« يَوْمَ تَشْهَدُ عَلَيْهِمْ ألْسِنَتُهُمْ و أيْدَيْهِمْ وَ أرْجُلُهُمْ بِمَا كَانُوا يَعْمَلُوْنَ » [ 9 ] ، و اين كه فرموده است : و جوارحكم جنوده ( جوارح شما لشكريان اويند ) از اين نظر است كه بر ضدّ او كمك مىكنند ، و معناى جمله و ضمائركم عيونه اين است كه ضمير و وجدان شما ديدهبان و جاسوس بر شماست ، همان گونه كه خداوند فرموده است : « وَ شَهِدُوْا عَلَى أنْفُسِهِمْ أنَّهُمْ كَانُواْ كَافِرِينَ » [ 10 ] اين گواهى و يارى اعضا و جوارح و ضماير بر ضدّ انسان به زبان حال آنهاست ، و ما پيش از اين درباره اين كه چگونه خداوند اعضا و جوارح را به سخن در مىآورد ، و نفوس بر ضدّ خود گواهى مىدهند توضيح دادهايم ، ذكر واژه خلوات ( جاهاى خلوت ) كنايه از جاهايى است كه گناه در آن جاها صورت مىگيرد ، و بر سبيل مجاز به كار رفته و اين كه مكانهاى خلوت اختصاص به ذكر يافته براى اين است كه در خلوت بيشتر احتمال ارتكاب گناه مىرود ، و شايد مراد از خلوت ، مصدر مطلق آن يعنى خلوت خلوا باشد ، كه در اين صورت منظور مكان خلوت نيست و بطور حقيقت به كار رفته نه مجاز ، مقصود از اين كه خلوات مذكور عيان خداوند است اين است كه اين مكانها در معاينه و ديد پروردگار است .
بارى همه اين سخنان براى بر حذر داشتن و دور ساختن انسان است از اين كه اعضا و جوارح خود را در خلوت به كار اندازد ، و به كار ناشايست و گناه پردازد . و توفيق از خداوند است .
[ 9 ] سوره نور ( 24 ) آيه ( 24 ) يعنى : روزى كه زبانها و دستها و پاهايشان به آنچه مىكنند گواهى مىدهند .
[ 10 ] سوره انعام ( 6 ) آيه ( 130 ) يعنى : . . . و بر زبان خود گواهى مىدهند كه كافر بودند .
[ 849 ]
