فرموده است : أيّها النّاس . . . تا الإناء بما فيه .

امام ( ع ) در اين گفتار از آينده آگاهى مى‏دهد ، و از تباهيهاى اهل زمان و فتنه‏هاى دوران و رها كردن دين ، سخن مى‏گويد . چنان كه پيش از اين نيز در اين باره اشاره‏هايى فرموده است ، آن حضرت دگرگونى زمانه را به وارونه شدن ظرف با هر چه در آن است ، تشبيه فرموده ، و وجه تشبيه اين است كه همان گونه كه ظرف پس از وارونه شدن ، فايده خود را از دست مى‏دهد ، اسلام هم به سبب اين

[ 36 ]

كه مردم عمل به احكام آن را ترك مى‏كنند از انتفاع خارج مى‏شود ، و چه نيكو تشبيهى است ، زيرا زمان براى اسلام مانند ظرف براى آب است ، و اين كه فرموده است : إنّ اللّه قد أعاذكم من أن يجور عليكم اشاره است بر اين كه اين دگرگونيها ستمى نيست كه از جانب پروردگار بر شما رفته باشد ، زيرا خداوند متعال فرموده است : « وَ مَا رَبُّكَ بِظَلاَّمٍ لِلْعَبِيْدِ [ 3 ] » بلكه آزمايشى است كه خداوند سبحان از بندگان خود به عمل مى‏آورد ، چنان كه فرموده است : « إنَّ فِيْ ذَلِكَ لآياتٍ وَ إنْ كُنَّا لِمُبْتَلين » پس هر كه در برابر اين آزمايشها شكيبايى كند ، سود برده و هر كس كفر ورزد ، وبال آن بر اوست . معناى آزمايش خلق را از جانب خالق متعال و فوايد آن را پيش از اين گفته‏ايم و ضرورتى براى تكرار نيست ، و توفيق از خداوند است .

[ 3 ] سوره فصّلت ( 41 ) آيه ( 46 ) يعنى : پروردگارت بر بندگان ستمكار نيست .

[ 37 ]