شرح
در اين گفتار اشاره آن حضرت به مطلق عارفان به حقّ و خداشناسان است [ 5 ] ،
[ 5 ] ابن ابى الحديد سنّى معتزلى در شرح خود بر نهج البلاغة گفته است : سخنان امير مؤمنان ( ع ) را در اين باره هر فرقهاى بر حسب اعتقاد خود تفسير كرده است ، طايفه شيعه اماميّه آن را بر مهدى موعود ( ع ) تطبيق دادهاند ، صوفيه گفتهاند مراد ولىّ خدا در روى زمين است ، معتزله بر مؤمن عالم به عدل و توحيد منطبق دانستهاند ، فلاسفه گفتهاند منظور عارف كامل است ، و بالاخره ابن ابى الحديد مىگويد : از نظر من بعيد نيست كه مراد قائم آل محمّد ( ع ) در آخر الزّمان باشد ( مترجم ) .
[ 715 ]
و بعضى از طايفه اماميّه گفتهاند منظور آن حضرت امام منتظر ( ع ) است ، ليكن در اين سخنان روشن نيست ، واژه جنّة براى آمادگى به منظور دريافت حكمت از طريق زهد و عبادت حقيقى ، و مواظبت در اجراى اوامر الهى استعاره شده وجه استعاره اين است كه با به دست آوردن اين آمادگى از دچار شدن به تيرهاى هوا و هوس و طغيان شهواتى كه انسان را به آتش دوزخ مىكشاند ايمنى مىيابد همچنان كه سپر ، رزمنده را از گزند ضربه و زخم مصون مىدارد ، از اين كه فرموده است كسى كه براى حكمت سپر ايمنى پوشيده و آداب و شرايط آن را كه عبارت از رو آوردن به سوى آن و شناخت آن است فرا گرفته مراد اين است كه مرتبه حكمت را شناخته و از طريق زهد ، خود را از علايق دنيوى وارسته ساخته است ، و اين نيز از جمله تحصيل آمادگى براى فرا گرفتن حكمت است ، واژه ضالّه را براى حكمت استعاره فرموده است ، زيرا همان گونه كه به جستجوى شتر گمشده مىروند حكمت را نيز مىجويند و طلب مىكنند و گفتار آن حضرت ( ع ) كه فرموده است :
الحكمة ضالّة المؤمن اشاره به همين مطلب است .
