فرموده است : و لكلّ أجل كتاب و لكلّ غيبة إياب .
مردم را با اشاره به نزديك بودن مرگ ، مىترساند و به آنان گوشزد مىفرمايد كه ممكن است مرگ ناگهان فرا رسد ، و از نظر عمل در زمره زيانكارترين افراد قرار گيرند ، سپس به آنها تذكّر مىدهد كه به موعظههاى او گوش فرا دهند ، و مراد از ربّانى ، دانشمندى است كه در علوم الهى ، ماهر و عامل باشد ، پس از آن
[ 7 ] تجاهل العارف يكى از صنايع ادبى است كه براى تحسين كلام و مبالغه در وصف و تقويت و تأكيد مقصود به كار مىرود ، و عبارت است از اين كه گوينده سخن با اين كه چيزى را مىداند خود را نسبت به آن نادان وانمود كند . فرهنگ معارف اسلامى ( مترجم ) .
[ 82 ]
دستور مىدهد كه دلهاى خود را براى پذيرش آنچه مىگويد حاضر سازند ، و منظور از حضور دل اين است كه ذهن خود را متوجّه گفتار او كنند ، و هنگامى كه آنها را صدا مىكند و ندا مىدهد از خواب غفلت بيدار شوند ، و اين كه فرموده است و ليصدق رائد أهله يعنى كسى كه جلوتر از كاروان در پى آب و علف حركت مىكند ، و هدايت آن را بر عهده دارد بايد به كاروانيان راست گويد مثلى است كه امام ( ع ) براى بيان مقصود خود به آن تمثّل جسته است ، و اصل مثل لا يكذب رائد أهله مىباشد ، و واژه رائد را براى فكر استعاره آورده است ، زيرا رائد كسى است كه كاروانيان او را براى يافتن آب و گياه جلوتر از كاروان روانه مىكنند ، و فكر هم كه براى پيدا كردن سرچشمه زندگى بخش علوم و مرغزارهاى كمالات از جانب نفس برانگيخته مىشود بدان شباهت دارد ، پس رائد كنايه از فكر و اهل كاروان طبق اين بيان عبارت از نفس مىباشد ، و مانند اين است كه فرموده باشد : بايد انديشهها و خيالات شما در برابر نفوس شما راستگو باشند ، و صدق و راستى افكار در برابر نفوس اين است كه رفتار آنها كه ملهم از افكار و انديشههاى آنهاست زير فرمان عقل ، و دور از مشاركت هوا و هوس باشد ، زيرا اگر نفس با مشاركت هوا و شهوت اين رائد را روانه كند ، ره آورد او جز دروغ و فريب نخواهد بود ، و محتمل است كه مراد از رائد اشخاصى باشند كه نزد امام ( ع ) حضور داشتهاند ، زيرا هر يك از آن حاضران داراى عشيره و قبيلهاى بوده كه به سوى آن باز مىگشتهاند و آن حضرت دستور مىدهد كه با قبيله خود سخن از روى صدق و راستى گويند ، و آنچه را شنيدهاند به گونهاى كه سزاوار است به گوش آنها برسانند و خيرخواه آنها باشند ، و همان گونه كه رائد پس از آن كه جاى مناسب با آب و گياه را يافت نزد كاروانيان باز مىگردد ، و آنان را بشارت داده كاروان را بدانجا راهنمايى مىكند آنان نيز افراد قبيله خود را دعوت و به سوى او هدايت كنند .
