فرموده است : فأقبلتم . . . تا فجذبتموها .
اين جملات به منزله صغراى شكل اوّل قياس ضمير است ، و خلاصهاش اين است كه شما براى بيعت با من كوشيديد تا اين كه ناگزير با شما بيعت كردم و ميثاق شما را پذيرفتم ، كبراى قياس كه در تقدير است اين است كه « هر كس به اندازه شما در راه اين مقصود بكوشد بر او لازم است كه به عهد خود وفا كند و بر پيمان خود استوار باشد » صغراى اين قضيّه مورد ترديد آنها نيست ، و براى صدق كبراى آن ، كتاب خداوند دليل و حجّت است كه فرموده است : « يَا أيُّها الَّذِيْنَ آمَنُوْا أوْفُوْا بِالعُقُودِ [ 2 ] » و « أوفُوْا بِعَهْدِ اللّهِ إذَا عَاهَدْتُم [ 3 ] » . امام ( ع ) هجوم آنان را براى عقد بيعت با آن حضرت به هجوم شتران پير به سوى بچّههايشان ، تشبيه فرموده است ،
وجه مشابهت ، شدّت شتاب و ميل زياد مردم در بيعت با آن بزرگوار براى خلافت بوده است ، و اين كه آنان را به ماده شتران كهنسال تشبيه فرموده ، براى اين است كه شتران پير به بچّههايشان مهربانترند ، واژه ألبيعة بنابر قاعده اغراء منصوب شده و تكرار آن بنا بر همين قاعده نحوى است ، فايدهاش تأكيد در تشويق ، و دالّ بر اين است كه گوينده درباره آنچه سفارش مىكند اهتمام و توجّه زياد دارد ، برخى از شارحان گفتهاند فايده تكرار چيزى كه مورد اغراء و تشويق است ، اين است كه گفتن آن در مرتبه اوّل دلالت بر سفارش انجام دادن آن در زمان حال دارد ، و تكرار آن عمل به آن چيز را ، در زمان آينده نيز سفارش مىكند ، بنابر اين معناى ألبيعة البيعة اين است كه هم اكنون و نيز در آينده بيعت را پذيرا باش و گفتهاند ، در آن جا كه امام ( ع ) فرموده است أللّه أللّه يعنى هم در حال و هم در آينده از خدا بترسيد و از نافرمانى او بپرهيزيد ، ولى الفاظ ، هيچ گونه دلالتى بر آنچه آنها گفتهاند ندارد .
[ 2 ] سوره مائده ( 5 ) آيه ( 1 ) يعنى : اى كسانى كه ايمان آوردهايد به عهد و پيمانهاى خود وفا كنيد .
[ 3 ] سوره نحل ( 16 ) آيه ( 91 ) يعنى : اگر عهد و پيمانى بستيد به آن وفا كنيد .
[ 309 ]
