شرح
هدف از اين خطبه اعلام برترى و فضيلت پيامبر اكرم ( ص ) است ، و منظور از فترت فاصله زمانى ميان دو پيامبر است ، عبارت هجعة من الامم اشاره است به
[ 498 ]
خوابيدن مردم در خوابگاه طبيعت و غفلت آنها از آنچه به خاطر آن آفريده شدهاند در طول زمان فترت ، مراد از مبرم نظام اجتماعى و احكام و دستورهايى است كه به وسيله اديان سابق برقرار و مردم از آن پيروى مىكردند و امور آنها بدين سبب منتظم بوده است ، و منظور از انتقاض ويرانى و تباهى اين نظام اجتماعى در نتيجه دگرگونى و نابودى شرايع و اديان مذكور است ، مقصود از تصديق آنچه در پيش روى پيامبر ( ص ) بوده ، تورات و انجيل است ، چنان كه خداوند متعال فرموده است :
« مُصَدِّقاً لِمَا بَينَ يَدَيْهِ مِنَ الْكِتَابِ [ 1 ] » بايد دانست هر امرى كه مورد انتظار و يا نزديك و در دسترس باشد درباره آن گفته مىشود : « جار بين اليدين » واژه نور را براى قرآن استعاره آورده ، و مناسبت آن روشن است ، پس از اين امام ( ع ) دستور مىدهد كه از قرآن بخواهيد تا سخن گويد و اين گفته خود را تفسير مىكند به اين كه سخن قرآن را از او بشنوند ، زيرا او زبان كتاب خدا و سنّت است ، و با جمله فلن ينطق يعنى : هرگز قرآن سخن نمىگويد توهّم كسانى را كه از گفته آن حضرت داير بر استنطاق قرآن به شگفتى و انكار در آمدهاند از ميان برده است ، سپس اعلام مىكند كه علم پيشينيان و اخبار گذشتگان ، و آگاهى به رويدادها و فتنههاى آينده و احوال رستاخيز و درمان درد شما همه در قرآن است منظور از درد ،
نقايص و رذايل اخلاقى است ، و درمان آنها مواظبت بر فضيلتهاى علمى و عملى است كه قرآن كريم مشتمل بر آنهاست ، مقصود از نظام ما بين مردم ، قانونهاى شرع و آيينهاى سياسى حكمتآميزى است كه نظام جهان و استقامت امور مردمان بر آنها استوار است .
[ 1 ] سوره مائده ( 5 ) آيه ( 48 ) يعنى : . . . در حالى كه كتابهاى پيشين را كه در پيش روى اوست تصديق مىكند .
[ 499 ]
