شرح
برج از شاعران مشهور فرقه خوارج است ، او به گونهاى كه امير مؤمنان ( ع ) بشنود شعار خوارج ( لا حكم إلاّ للّه ) را سر داد ، امام ( ع ) او را نهيب زد و تقبيح فرمود و براى اين كه او را سرافكنده و شرمنده كند وى را با ذكر نقصى كه در او بود نام برد ، و معمول اين است كه اگر بخواهند كسى را كه داراى عيب و نقصى
[ 744 ]
است اهانت كنند عيب او را بر زبان مىآورند ، لاغرى و زبونى شخصيّت اجتماعى وى در دوران ظهور حقّ كنايه از حقارت و گمنامى اوست در زمانى كه عدالت برقرار بوده است ، و مقصود از آن دوران قوّت و شوكت اسلام و زمانى است كه فتنهها پديدار نشده و باطل قدرت نيافته بود ، مراد از خفاى صوت ، زبونى وى و عدم توجّه مردم به گفتههاى اوست .
واژه نعير ( فرياد ) را براى پيدايش باطل استعاره فرموده است ، بدين مناسبت كه باطل از نظر ظهور در جامعه و توانمندى مانند مردى نيرومند است كه با گستاخى و دليرى فرياد كشد ، و امام ( ع ) ظاهر شدن اين مرد را در ميان مردم و پديد آمدن آوازه او را در هنگام ظهور و قدرت يافتن باطل به شاخ بز تشبيه فرموده كه با سرعت و ناگهانى نمايان شود ، بى آن كه شرف و شجاعتى دارا بوده و سابقه حسن خدمتى به دست آورده باشد ، بارى ، اين از محاسن بلاغت است كه هنگامى كه سخنگو قصد اهانت مخاطب را دارد او را به چيزى حقير و پست تشبيه كند ، و زمانى كه بزرگداشت او را مىخواهد وى را به چيزى بزرگ و گرانقدر همانند سازد . و توفيق از خداوند است .
[ 745 ]
