پس از اين فرموده است : يذعذعهم اللّه في بطون أوديته ، ثمّ يسلكهم ينابيع فى الأرض .
جمله دوّم از الفاظ قرآن است ، و منظور اين است : همان گونه كه خداوند باران را از آسمان فرود آورده ، و در لابلاى زمين جا مىدهد ، و سپس از دهانه چشمهها سرازير مىگرداند ، اين گروه را نيز به همين گونه در دل درّهها و تنگناهاى زمين پراكنده و پنهان ساخته و پس از اين آنان را ظاهر گردانيده به وسيله آنان
[ 1 ] سوره سبا ( 34 ) آية ( 16 ) يعنى : پس ما سيلى سخت براى هلاك آنان فرستاديم ، و دو باغ پر نعمت آنها را به دو باغ ديگر مبدّل ساختيم .
[ 577 ]
حقوق از دست رفته گروهى را از گروه ديگر باز مىستاند ، و قومى را در سرزمين و ديار قوم ديگر جا داده استيلا مىبخشد ، سپس سوگند ياد مىكند كه آنچه بنى اميّه دارند همچون دنبه كه بر روى آتش آب مىشود گداخته مىگردد ، وجه مشابهت نابودى و از ميان رفتن آنها مىباشد ، مصداق اين وقايع كه امير مؤمنان ( ع ) از آنها خبر داده ، نهضت شيعيان هاشمى و اتّفاق آنها در بر انداختن حكومت بنى اميّه است ، و در اين دعوت و قيام كه در اواخر دوران حكومت مروان حمار آخرين فرمانرواى اموى واقع شد آنهايى كه در دوستى على ( ع ) و خاندان او ثابت قدم بودند و هم غير اينان شركت داشتند .
امام ( ع ) پس از اين سخنان به نكوهش شنوندگان مىپردازد ، و به عواملى كه موجب برانگيختن طمع و چيرگى كسانى بر آنها شده كه از نظر قدرت و منزلت از آنان پستترند اشاره مىفرمايد و منظور آن حضرت معاويه و ياران اوست ، و اين عوامل عبارت از خوددارى آنها از يارى حقّ ، و ضعف و سستى آنان در زبون گردانيدن باطل است ، و اين سخنان را براى سرزنش و توبيخ آنان بيان مىكند ،
سپس امام ( ع ) سرگشتگى و حيرتزدگى آنها را به سرگردانى قوم بنى اسرائيل تشبيه مىكند ، و آنچه سبب اين شباهت است ، سستى و خوارى و زبونى اينهاست همان گونه كه بنى اسرائيل به سبب نافرمانى و خوددارى از اجراى اوامر الهى ، خداوند آنها را در وادى سرگردانى گرفتار ، و به خوارى و زبونى دچار ساخت ، پس از اين آنان را از فرجام اين سستى و سر انجام خوددارى آنان از يارى يكديگر خبر داده و هشدار مىدهد كه ادامه اين روش مايه مزيد حيرت ، و پس از درگذشت آن حضرت موجب پراكندگى و روگردانيدن آنان از حقّ ، و بريدن از آن بزرگوار است با همه خويشى و پيوستگى كه با پيامبر خدا ( ص ) دارد ، و باعث پيوستن به معاويه و جز اوست با همه دورى نسبتى كه معاويه را با پيامبر ( ص ) است . سپس آن حضرت به ارشاد شنوندگان و جلب آنان براى پيروى و فرمانبردارى از خود پرداخته و فرموده است : اگر دعوت كننده را فرمانبردار باشيد و مراد او از دعوت كننده خود
[ 578 ]
آن حضرت است ، شما را به شيوه و طريقه پيامبر گرامى ( ص ) سوق داده و به آن راه ، خواهد برد ، و از رنج گمراهى و سرگشتگى رهايى خواهيد يافت ، و بار گناهان آخرت را از دوش خود بر خواهيد داشت ، گناهانى كه بسيار سنگين است ، شايد مراد آن حضرت از بار سنگين ، گرفتاريهاى همين اوقات و رويدادهاى دشوارى باشد كه به سبب سرپيچى و نافرمانى مردم از اوامر آن حضرت به آنها رو آورده بود . و توفيق از خداوند است .
[ 579 ]
