11 امام ( ع ) با اظهار شگفتى و ذكر سبحان الله بر سبيل تعجّب ، شادى دنيا را فريبنده ،
و سيرآبى آن را تشنگىزا ، و بهره گرفتن از سايه آن را باعث احساس گرماى آفتاب ، بيان فرموده است ، ذكر سير آب بودن اشاره است به بهرهورى و كامگيرى كامل از لذّات دنيا ، و واژه فيء كه به معناى سايه است كنايه است بر ميل به تحصيل دنيا و تكيه بر مال و منال آن ، و جهات مشابهت اين است كه شادى و خوشحالى ، و دلبستگى به دنيا و اعتماد به آن ، انسان را از عمل براى تحصيل ثوابهاى آخرت باز مىدارد ، و نمىگذارد انسان به سوى خدا رو آورد ،
از اين رو شادى و سرور آن نيرومندترين انگيزهاى است كه آدمى را به دنيا شيفته و فريفته مىكند ، همچنين سيرآبى و كاميابى از لذائذ و آسودگى در سايه مال و منال دنيا ، قويترين اسبابى است كه انسان را به اين امور تشنه و دلباخته مىكند ،
و صلحا و نيكان را از معامله جان و مال با خدا باز مىدارد و آتش دوزخ را براى آنان فراهم مىكند ، بدين مناسبت است كه غرور به سرور و ظماء ( تشنگى ) به
[ 177 ]
رىّ ( سير آب شدن ) و ضحى ( آفتاب پيش از ظهر ) به فيء ( سايه ) نسبت داده شده است ، مراد از عبارت لا جاء يردّ ( آينده باز گردانيده نمىشود ) آفتها و مصيبتهاى روزگار است مانند مرگ و كشتار و مانند اينها ، و منظور از جمله لا ماض يرتدّ ( گذشته باز نمىگردد ) مردگان و چيزهاى ارزشمندى است كه از دست رفته است .
