شرح
گويا اين بخش از خطبه در زمينه نكوهش بر ترك اوامر خداوند و مخالفت با احكام اوست ، و ظاهرا واو در آغاز كلام براى حال است ، و مانند اين است كه
[ 283 ]
مىفرمايد : شما مرتكب اين كارها مىشويد و حال اين كه كتاب خداوند در ميان شما گوياست ، و تعبير بين أظهركم كنايه از وجود قرآن در ميان آنان است كه سزاوار است بر آن اعتماد كنند و بدان استناد جويند ، استعاره واژه ناطق براى قرآن به اعتبار اين است كه نوشته همواره حكايت از مقصود دارد همچنان كه ناطق نيز گوينده مقصود است ، و اين كه زبان قرآن خسته نمىشود و از گفتار باز نمىماند ،
ترشيحى بر اين استعاره ، و كنايه از اين است كه كتاب خدا همواره گويا ، و در تمام زمانها و دورانها بيانگر و روشنگر است ، احتمال مىرود كه مراد از زبان قرآن ، خود آن حضرت باشد كه مجازا اطلاق فرموده است ، زيرا در واقع اوست زبان قرآن كه سست نمىشود ، و در بيان مقاصد و اهداف آن كوتاهى نمىكند ،
همچنين استعاره واژه بيت ( خانه ) به اعتبار اين است كه قرآن مانند خانه كه از ساكنانش حفاظت مىكند ، نگهدار كسانى است كه در حفظ حدود آن مىكوشند ،
و به احكام آن عمل مىكنند ، و مراد از أركان قرآن : قانونهاى كلّى ، و اوامر و نواهى و رهنمونها و پندهايى است كه نظام جهان بر اساس آنها پايه گذارى شده است ، و اين قاعدهها و قانونها هيچ گاه از ميان نخواهد رفت ، زيرا اين احكام و نظام كلّى صلاحيّت و شايستگى دارد كه در همه زمانها پا بر جا و بر قرار باشد ،
واژه عزّ بر سبيل مجاز به كار رفته و از باب اطلاق نام لازم بر ملزوم آن است ، زيرا حفظ و عمل به قرآن مستلزم عزّت و شرفى جاويد است كه هرگز گرد خوارى و مذلّت بر دامن آن نمىنشيند ، مقصود از أعوانه ( ياران آن ) خداوند و فرشتگان و پيامبران و دوستان خداوند است ، و آنها هستند كه هيچ بيمى بر آنها نيست و هرگز نمىتواند چيزى اين گروه را شكست دهد . و توفيق از خداوند است .