فرموده است : كتاب اللّه .
كتاب خبر مبتداست به اين گونه كه يا خبر دوّم واژه لذلك مىباشد كه در اين صورت و ما كان بمنزلة الحكمة خبر اوّل آن است ، و يا خبر براى مبتداى محذوفى است كه تقدير آن و هو كتاب اللّه است ، و ممكن است هم عطف بيان براى ما كان بمنزلة الحكمة باشد ، امام ( ع ) براى كتاب خدا اوصافى به شرح زير بيان فرموده است :
1 تبصرون به يعنى : به وسيله كتاب خدا مىبينيد ، اين جمله اشاره است به اين كه قرآن مشتمل بر حكمت است ، و وجه شباهت قرآن به حكمت اين است كه نادانان به وسيله كتاب خدا و حكمتها و موعظههايى كه در آن است به مقاصد و مصالح دنيا و آخرت خود راهنمايى و بينا مىشوند .
[ 293 ]
2 تنطقون به يعنى : به وسيله آن سخن مىگوييد ، نيز به همان معناست .
3 و تسمعون به يعنى : بدان مىشنويد ، نيز در پيرامون همان مطلب است .
4 فرموده است : ينطق بعضه ببعض ، يعنى : برخى از آيات قرآن ، مفسّر آيات ديگر است مانند آياتى كه آيههاى مجمل را و مبيّن ، و مطلق را مقيّد مىكند ، و عامّ را تخصيص مىدهد .
5 و يشهد بعضه على بعض يعنى : برخى از آيات قرآن گواه برخى ديگر است ، و اين معنا به مضمون پيش نزديك است هر چند مراد بخش ديگرى از آيات است .
6 فرموده است : و لا يختلف في اللّه يعنى . در قرآن اختلافى درباره خداوند وجود ندارد ، زيرا اين كتاب آلهى بر اساس بيان اصول و قوانين كلّى و جامعى كه متضمّن صلاح امور دنيا و آخرت انسان است قرار دارد ، و هدف اين قوانين ،
كشانيدن و سوق دادن مردم به سوى حقّ ، و وصول به آستان قرب و جوار رحمت خداوند است ، از اين رو هيچ واژهاى در قرآن يافت نمىشود كه دلالت بر خلاف اين مقصود داشته باشد ، بلكه همه الفاظ و مطالب آن گوياى وحدت مقصد ،
و بيانگر هدف واحدى است كه همان وصول به درگاه قرب آلهى پس از پاك شدن از ناپاكيها و پليديهاى اين دنياست ، هر چند اسباب وصول به اين مقصود و رسيدن به اين هدف ، گوناگون و متعدّد است .
7 فرموده است : و لا يخالف بصاحبه عن اللّه يعنى : قرآن كسانى را كه در سايه انوار پر فروغ آن گام برمىدارند از راه حقّ بيرون نمىبرد ، و از رسانيدن آنها به مقصد اصلى و هدف نهايى كه خداوند متعال است تخلّف نمىورزد .
