5 امام ( ع ) از حزن و اندوهى كه در پى هر شادى و سرور است ، به اشك تعبير فرموده ،
و در مورد اين كه براى راحتى و آسايش دنيا بطن ( شكم ) و براى
[ 4 ] سوره كهف ( 18 ) آيه ( 45 ) يعنى : زندگانى دنيا را براى آنها به آبى تشبيه كن كه از آسمان فرو مىفرستيم . . .
[ 152 ]
سختى و بدبختى آن ظهر ( پشت ) را به كار برده ، دو احتمال است يكى از آنها اين است كه مراد داخل و بيرون سپر باشد ، زيرا مطابق معمول در هنگام جنگ ،
انسان ظهر يا پشت سپر رزمندگان را مىبيند ، و در حال صلح ، سپر به كنارى انداخته مىشود ، و داخل يا بطن آن نمودار مىگردد ، از اين رو مثل شده كه درباره ياغى يا دشمن پس از تسليم گفته مىشود : قلّب له ظهر المجنّ يعنى : روى سپر را برايش واژگون كرد ، همچنان كه على ( ع ) در يكى از نامههايش به ابن عبّاس نوشته است : قلّبت لابن عمّك ظهر المجنّ يعنى : براى پسر عمّت روى سپر را واژگون كردهاى ، و در اين جا نيز حوادث دنيا به سپر تشبيه شده است و مراد از بطن آن ، اقبال و صلح و سازش دنيا ، و غرض از ظهر ، ادبار و ناسازگارى و ستيزهگرى آن است .
احتمال ديگر اين كه منظور همان بطن و ظهر دنيا باشد ، براى اين كه معمول است اگر كسى دوستش را با خوشرويى و خوشحالى ملاقات كند آغوش خود را براى او باز مىكند و اگر بخواهد با او اظهار بيگانگى و مخالفت كند روى از او مىگرداند و پشت به او مىكند ، بنابر اين ، حالات مذكور براى دنيا استعاره شده ، و امام از آن به اقبال و ادبار دنيا تعبير فرموده است .
