4 عزّ كلّ ذليل :
پيش از اين گفته شد كه عزيز به معناى خطير و چيز ارزشمندى است كه نظاير آن كمياب و نياز به آن زياد ، و دسترسى بدان دشوار
[ 91 ]
باشد و هر چيزى داراى اين اوصاف سهگانه باشد به آن عزيز گفته مىشود ، و نيز سابقا گفتهايم كه اين مفاهيم از مقوله تشكيك [ 2 ] ، و بر حسب مصداق مورد زياده و نقصان است ، و هر كمال كه در آنهاست در خداوند متعال وجود دارد ، مقابل واژه عزيز لفظ ذليل است ، و ثابت است كه او جلّ و علا عزّت دهنده هر موجودى است و تحقّق اين مفاهيم سهگانه در غير او به يمن تفضّل اوست ، زيرا خداوند است كه به سلسله وجود انتظام بخشيده و به هر يك از موجودات در نظام كلّى هستى ، مقام و مرتبهاى عنايت فرموده است از اين رو عزّت و كرامت هر چيزى از اوست ، و چون هر موجودى كه در قيد امكان است در پيشگاه او خوار ، و در تحقّق مفاهيم سهگانهاى كه گفته شد بدو نيازمند است لذا او عزّتبخش هر خوار و زبون مىباشد . اطلاق واژه عزّ بر خداوند مانند اطلاق واژه غنا بر اوست .
