شرح
در اين فصل امام ( ع ) به نماينده خود كه عامل جمعآورى زكات و صدقات بود ، روش گرفتن آن را از صاحبانش و رعايت عدل و داد را در اين مورد آموخته است و او را دستور داده است كه با مالداران با مهربانى و نرمى رفتار كند . يادآورى مىشود كه رفق و مدارا با مردم اگر چه از مهمترين
[ 712 ]
دستورهاى پيامبر اسلام است به دليل آن است كه سبب تاليف قلوب است و توجه جامعه را به سوى او و گفتههايش جلب مىكند ، اما در اين مورد از اهميت بيشترى برخوردار است و نياز فراوانترى به آن احساس مىشود ، توضيح آن كه هدف از اين سفارشها و راهنماييها آن است كه از مردم عزيزترين دستاوردشان كه مال و منالشان باشد گرفته شود ، از اين رو براى جلب رضايت آنان تا اين تكليف سخت را بپذيرند نياز به نرمى و ملايمت و مهربانى بيشتر است . لذا امام ( ع ) در اين سخنان ، كارگزارش را سفارش به انجام رفق و مدارا و آسان گرفتن كار ، مىفرمايد تا دلهاى صاحبان اموال را براى اداى حقوق الهى جلب كند .
چند نكته بر جسته در اين سفارشنامه وجود دارد كه به ذكر آنها مىپردازيم :
1 چون حركت و اقدام به منظور جمع آورى زكات و صدقات ، عملى دينى و از جمله عبادتهاست از اين رو لازم است كه به قصد تقرب به پيشگاه خداوند و خالصا لوجه اللَّه انجام پذيرد ، به اين دليل نماينده خود را امر مىكند كه در حركت خود به سوى آن ، تنها متوجه به خدا و تقواى او باشد بدون كوچكترين توجهى به غير او .
2 مانند فرمانروايان ستمكار ، در دل مسلمانان رعب و ترس ايجاد نكند ، و از اختيارات خود سوء استفاده نكند ، چنان كه گوسفندى يا شترى بدون رضايت او بگيرد ، يا اين كه روى زمين يا ميان گله گوسفند و شتران او در حالى كه صاحبش ناراحت مىشود وارد نشود .
كلمه كارها حال از ضمير در عليه كه در محل جرّ است مىباشد .
3 به او دستور مىدهد كه هر گاه به سرزمين يكى از قبايل وارد مىشود ،
سر جوى و محل آب آنها كه عادة با خانههايشان فاصله دارد ، فرود آيد و بر در
[ 713 ]
خانههاى آنان فرود نيايد زيرا باعث زحمت آنها مىشود .
