فايده چهارم : فرمايش امام ( ع ) : على حركتها
يعنى در حال حركت زمين زيرا ، كلمه على به معناى حال است .
از عبارت تسيخ بحملها چنين استفاده مىشود كه اگر كوهها ميخهاى زمين نبودند زمين با تكان خوردن ساكنانش را در خود فرو مىبرد . امّا اين كه كوهها مانع از جنبش سركش زمين مىشود ، دليلش را در خطبه اول نهج البلاغه دانستى ، و امّا اين مطلب كه اگر كوهها نبود زمين ساكنان خود را فرو مىبرد ، به
[ 1 ] اين معنى از عبارت : قد ذلّ لأمره . . . . لخشيته استفاده مىشود . ( مترجم )
[ 49 ]
اين دليل است كه هر گاه زمين بلرزد ، رويه و پهنه زمين كه انسانها بر روى آن هستند در آب فرو رود و مقصود امام ( ع ) از فرو بردن زمين همين است ، بنابراين كوهها همانطور كه از لرزش زمين ممانعت مىكنند ، از اين كه زمين ساكنانش را فرو برد يا از جاى خود كنده شود نيز ممانعت مىكنند . فايده پنجم : سخن امام كه زمين پس از مرطوب بودن اطراف آن ، خشك شد داراى دو احتمال است :
1 ممكن است اشاره به اين باشد كه اصل زمين از كف آب بوده است ،
چنان كه قبلا بيان شد .
2 احتمال ديگر اين كه حضرت با آن جمله به قسمتى از زمين نظر داشته كه در آب فرو رفته سپس آب از آن قسمت بالاى زمين به جاهاى پايينتر جارى شده و آن نقطه از آب خالى و بعد خشك شده ، اين نقاط و مواضع بسيار است ،
كه قسمتى مسكونى و قسمتى غير مسكونى است .
