و ممهلكم . . . سبقه ،
واژه مضمار استعاره از مدت زندگانى در دنياست و وجه همانندى ، آن است كه مردم به سبب رياضتها و مجاهدات در راه خدا و تحصيل كمالات نفسانى كه در طول زندگانى خود به دست مىآورند ، آمادگى پيدا مىكنند كه در مسابقه پيشگاه عظمت الهى به پيروزى برسند ، همچنان كه اسبها براى حضور در مسابقهها با تمرينهاى زياد كه لاغرى اندام را در پى دارد ،
آمادگى به دست مىآورند ، امام ( ع ) در اين جمله علت مهلت دادن خداوند مردم را براى ميدان مسابقه مورد اشاره قرار داده كه عبارت از : تنازع سبق يعنى زد و خورد و بگومگويى است كه به منظور به دست آوردن پيروزى در سبقت جستن به پيشگاه
[ 1 ] سوره بقره ( 2 ) قسمتى از آيه ( 17 ) يعنى : سپاسگزاريد خدا را ، اگر او را مىپرستيد .
[ 2 ] سوره بقره ( 2 ) قسمتى از آيه ( 151 ) ، يعنى : مرا سپاسگزارى كنيد و به من كفر نورزيد .
[ 3 ] سوره نور ( 24 ) قسمتى از آيه ( 54 ) ، يعنى : خداوند به مؤمنان و كسانى از شما كه عمل صالح انجام دهند ، وعده داده است كه آنها را در روى زمين جانشين قرار دهد ، همچنان كه جانشين قرار داده بود كسانى را كه پيش از شما بودند .
[ 4 ] سوره احزاب ( 33 ) قسمتى از آيه ( 27 ) ، يعنى : و به شما به ارث داد ، زمين ، شهرها و ثروتهاى آنان را .
[ 570 ]
خداوند وجود دارد ، و منظور از اين بگو مگو و تنازع سبق ، افتخار و مباهاتى است كه براى اهل سلوك در هنگام آماده كردن نفوس خود به وسيله رياضات حاصل مىشود : در راه خدا مىكوشند ، دامن به كمر مىزنند هر كدام براى به دست آوردن فضيلت پيش از ديگران بر هم سبقت مىگيرند و حرص مىورزند كه خود را از ديگرى كاملتر سازند ، تا اين كه با به دست آوردن نشان مسابقه در ميدان فضايل به پيشگاه قدس الهى رستگار شوند ، و نتيجه اين حالات ايجاد غبطه است كه امرى است پسنديده زيرا دارنده آن را به كمال مطلوب مىرساند كه نهايت خواسته شارع از امّتش مىباشد ، احتمال ديگر آن است كه منظور از سبق فضيلت ،
بهشت باشد كه به سوى آن سبقت جسته مىشود كه در خطبههاى قبل به اين مطلب اشاره شد ، واژه تنازع ترشيح است براى استعاره مضمار و مسابقه كه قبلا ذكر شد ، زيرا از شأن كمالات نفسانى و ساير امور كه آدمى در طول زندگى به دست مىآورد آن است كه براى سبقت گرفتن ، بگو مگو ، و براى پيروزى در مسابقه كشمكش راه بيفتد .
