شرح
نقل شده است كه اين كشاورزان ، مجوسى بودهاند و هنگامى كه نزد حضرت از سختگيرى نمايندهاش شكايت كردند امام ( ع ) درباره آنها فكر كرد و ديد كه آنها نه شايستهاند كه بتوان بسيار نزديكشان آورد ، زيرا مردمى مشرك بودند و نه مىتوان كاملا آنان را از خود ، دور كرد ، چون عهد و پيمان بسته بودند و به اين دليل گرامى داشتن زياد و بسيار نزديك شدن به ايشان موجب شكست دين و وارد آوردن نقص در آن مىباشد ، و اگر بطور كلى آنها را از خود ،
دور كند ، بر خلاف عهد و پيمانى است كه با ايشان بسته است ، از اين رو ، به عامل خود دستور داد كه حدّ اعتدال را رعايت كند و با آنها رفتارى نرم و آميخته با مقدارى شدت و خشونت داشته باشد هر كدام در جاى مناسب خود و نيز هر يك از دو طرف ، نرمى و خشونت ، فايده مخصوص به خود را دارد كه ديگرى ندارد :
الف به كار بردن نرمى و مهربانى و نزديك شدن با آن مردم باعث مىشود كه در كارها و زراعتهايشان كه مصلحت معاش آنان مىباشد ، آرامش و اطمينان قلبى داشته باشند .
ب و از طرف ديگر ، وقتى آن مهربانى و رأفت با قدرى سختگيرى و دور كردن آنان آميخته شود ، هم خوار شمردن كافران كه خواسته دين است ،
حاصل مىشود و هم دشمنى و قصد تجاوز آنها ، درهم شكسته مىشود ، و شرّ محتمل آنان نيز دفع مىشود . با اين دلايل بود كه حضرت والى خود را نهى
[ 685 ]
مىكند از اين كه در حق آنها ، شدت و قسوت داشته باشد و براى هميشه آنان را از خود دور كند ، و يا اين كه دائما با ايشان ملايمت و مهربانى داشته باشد ، و همه وقت آنها را به خود نزديك كند و دوستى تنگاتنگ داشته باشد .
كلمه جلباب را استعاره آورده است از حالت متوسط ميان نرمى و خشونت و هيأت ملايمت خالص و سختگيرى صرف ، و واژه لين ، به عنوان ترشيح ذكر شده است . به اميد توفيق خداوند .
[ 686 ]
