شاهدوا . . . عاينوا ،
اين فرمايش حضرت اشاره است به آن كه سختى و شدّت دردها و عذابهاى آخرت خيلى بيشتر از دردها و مصيبتهاى دنياست ، و اين امر ، هم از طريق وحى و ديانت شناخته شده و هم از اين نظر كه بكلّى دردهاى روحى و عقوبتهاى نفسانى از مجازاتهاى بدنى و جسمى دشوارتر است ، مورد تاييد است .
دليل بيم و اميد ما نسبت به پاداشها و كيفرهاى آخرت شنيدن اوصاف آنهاست ، و چون ما امور آن جهان را با اين عالم مقايسه مىكنيم سختيهاى آن بر ما هموار و باعث كم شدن خوف و رجاى ما مىشود ، امّا وقتى كه رفتيم و آن صحنههاى هولناك را مشاهده كرديم ، در خواهيم يافت كه آنها به درجاتى دشوارتر و ترسناكتر از آن است كه ما تصور مىكرديم . بنابراين موقعى كه ديگران جلوتر از ما مردند و رفتند شدت آن را پيش از ما درك مىكنند و آن چنان براى آنان هولناك است كه حتّى اگر زبان سخنگويى داشتند از بيان و شرح اين هول و هراس عاجز و ناتوان بودند .
