شرح
امام ( ع ) در اين خطبه اوصافى براى اهل بيت پيامبر ذكر كرده است از اين قرار :
1 آنها مايه حيات دانش هستند ، علم را تشبيه به موجود زنده كرده كه وجود دارد و سودمند است و بطور مجاز آنان را حيات ناميده و اسم سبب را روى مسبب گذارده است .
2 آنان سبب مرگ جهل و نادانى مىباشند ، از راه استعاره براى نادانى ،
موت و مرگ قائل شده است ، زيرا با وجود ايشان جهل معدوم و فانى مىشود و مانند جمله پيش ، لفظ موت را از باب مجاز ، بر آنها اطلاق فرموده است .
3 حلم و بردباريشان حكايت از دانش آنان مىكند چون علم به موقعيّتهاى حلم دارند و اين جمله اشاره دارد به اين كه ميان دو صفت پسنديده دانش و بردبارى تلازم برقرار است ، بنابراين اهل بيت پيامبر چون به ارزش و موقعيت بردبارى عالم هستند از اين رو در تمام موارد ، حلم و بردبارى نشان مىدهند .
4 سكوت آنان از محكم بودن بيانشان در مواقع سخن گفتن حكايت مىكند زيرا كسى كه بداند در كجا و چه وقت بايد سكوت كرد موارد سخن گفتن را هم مىداند و گرنه هر وقت و هر جا و بىمورد به سخن خواهد پرداخت يعنى در موضع سكوت حرف مىزند و اين بر خلاف علم خواهد بود .
5 آنان با حق مخالفتى ندارند يعنى چون به حق و راههاى وصول به آن ،
علم و آگاهى دارند و حلاوت آن را چشيدهاند ، از آن دست برنمىدارند و به سوى صفت ناپسند افراط و تفريط گرايش پيدا نمىكنند .
6 و چون علم به حقيقت دارند ، در آن اختلاف و جنگ و نزاعى راه نمىاندازند .
7 ايشان پايهها و ستونهاى اسلام هستند اين نامگذارى استعاره است ،
[ 566 ]
زيرا چنان كه خانه به وسيله پايهها نگهدارى مىشود و بر روى آن قرار دارد ،
اهل بيت رسول خدا هم مايه قوام وجودى دين هستند ، و به علمشان از آن نگهدارى و حراست مىكنند .
8 آنها پناهگاههاى اسلام هستند ، واژه « ولايج » را بطور استعاره بر اهل بيت اطلاق كرده است ، زيرا آنان مرجع خلق هستند و جامعه از دست جهل و لو احق آن و از عذاب آخرت ، به علم و هدايت ، و پيروى از ايشان پناه مىبرد ، همانطور كه هر كس داخل نماز مىشود ، به آن پناه مىبرد .
9 به وسيله ايشان حق به اصل و بنيان خود برمىگردد ، يعنى با خلافت و ولايت امام ( ع ) حق به سوى اصل و اساس خود بازگشت مىكند .
