و اعجب من ذلك . . . ام تهجر ،
يعنى شگفت انگيزتر از داستان عقيل حكايت شخصى است كه در شب هنگام ، به خانه ما وارد شد ، طارق كسى است كه در شب وارد مىشود منظور از ملفوفة فى وعائها هديه است بعضى گويند مقدارى حلوا و شيرينى بوده كه در چيزى پيچيده براى حضرت آورده بود و با جمله شنئتها زهد خود را نسبت به دنيا و تنفّرش را از لذّتها و زرق و برقهاى آن بيان فرموده ، بعد حلوايى را كه شبانه برايش آورده بود ، امام ( ع ) آن را به اين دليل به آب دهان يا قى مار تشبيه فرموده است كه در آن سمّ مهلكى براى روح او وجود داشت ، آورنده حلوا قصد داشت توجه آن حضرت را به خود جلب كند تا از اين طريق از بيت المال به او كمك كند ، شگفتانگيزتر بودن داستان اين مرد از قضيّه برادرش عقيل اين بود كه تقاضاى عقيل سه دليل به همراه داشت كه هر كدام براى توجيه درخواستش كافى بود ، برادرى ، نيازمندى ، و حق داشتن از بيت المال ، در صورتى كه اين شخص به رشوه متوسل شده بود ، لذا امام به منظور ردّ كردن چنين مىفرمايد : فقلت له . . . اهل البيت ، با اين سخن كه حضرت ، به آن شخص فرموده ، چنين اراده كرده است كه معمولا وقتى كسى به منظور تقرّب به پيشگاه خداوند ، مالى به بندگان او عطا مىكند از اين سه صورت خارج نيست . يا به عنوان صله رحم و پيوند خويشاوندى است و يا از
[ 159 ]
بابت صدقه است يا زكات واجب ، امّا تو از اين سه قسم كدام را اراده كردهاى ؟
و اين كه حضرت در بيان اين عناوين اسمى از هديه نبرده است از اين لحاظ است كه هيچ عاقلى تصور نمىكرد كه على ( ع ) از كسى هديهاى را بپذيرد ،
بويژه در زمان حكومت و خلافتش زيرا آنچه هديه آورنده و در عوض هديه خود از آن حضرت مىخواست يا حق بود و يا باطل ، اگر حق بود كه على بدون هديه آن را انجام مىداد و اگر باطل بود به هيچ وجه امام زير بار آن نمىرفت پس در هيچ صورت هديه وجهى نداشت ، و با اين دليل بود كه وقتى در پاسخ سخن حضرت ، گفت : اين هديه است ، حضرت با ناراحتى او را به ديوانگى و هذيان نسبت دادند ، پس از آن كه امام ( ع ) نيكى صرف مال را براى آن شخص هديه آورنده در سه عنوان منحصر فرمود ، با اين سخن كه اين بر ما حرام است دو قسم آن را كه صدقه و زكات است باطل كرد ، و نيازى به ردّ كردن صله رحم هم نبود به اين دليل كه وى هيچ گونه نسبت خويشاوندى با حضرت نداشت بنابراين معلوم بود كه عنوان صله رحم نداشته است ، طارق [ 1 ] ، در پاسخ امام ( ع ) گفت :
هيچ كدام از اينها كه مىفرماييد نيست بلكه تنها هديه است وى با اين سخن خود كه عنوان چهارمى اظهار كرد در حقيقت اشاره كرد به اين مطلب كه بخشش مال در راه خدا منحصر به سه عنوان فوق نيست بلكه به صورت ديگرى هم ممكن است باشد و آن هديه است كه من آوردهام .
