و خلقها كلّه لا يكون اصبعا مستدقّه ،
حرف واو ، از براى حال است و معناى جمله چنين مىباشد ، خداوند ملخ را چنان كه وصف كردم ، آفريد و عجايبى در وى به وديعت نهاد تا جايى كه كليّه كشاورزان از خطرش بيمناكند ،
در حالى كه تمام جثّهاش از يك انگشت كوچك هم كمتر است ، اين جمله را ،
امام ( ع ) به منظور رفع توهم بيان فرموده ، زيرا اگر كسى كه اين همه اعمال عجيب و آثار شگفت را از اين حشره مىشنود ، خودش را نديده باشد ممكن است بيانديشد كه شايد اين موجود با اين قدرت و آثار ، داراى پيكرى درشت و عظيم الجثّه باشد لذا حضرت اين شبهه را برطرف كرده و كوچكى جسم وى را در مقايسه با انگشت كوچك بيان فرموده ، و ذكر اين مطلب ، بيشتر شنونده را به وجود آفريدگار معتقد مىسازد ، پس از آن كه برخى از ظرافتها و شگفتيهاى آفرينش الهى را بيان داشته ، براى روشنتر شدن عظمت مقام پروردگار ، او را به
[ 257 ]
عنوان معبود تمام ممكنات معرّفى فرموده و با اين كه مجموعه جهان هستى در نيازمندى و احتياج و خضوع امكانى ، در مقابل قدرت كامله وى شريك مىباشند ، امّا هر كدام به نوعى خاص خود او را مىپرستند ، و در پيشگاه او ، به سجده مىپردازند ، كه از ديگرى ساخته نيست ، امير المؤمنين ( ع ) در اين سخنان گهربار خود به فرمايش خداوند متعال اشاره كرده كه مىفرمايد : « وَ للَّهِ يَسْجُدُ مَنْ فىِ السَّمواتِ وَ الأرْضِ طَوْعاً وَ كَرْهاً . » [ 23 ]
