فانّك . . . الدم ،

در اين جمله حضرت معاويه را به داشتن صفتهاى ناپسندى مذمت مى‏كند و با اين مطلب به او مى‏فهماند كه هم اكنون از خويشتن در غفلت بسر مى‏برد . يكى از ويژگيهاى ناپسند معاويه صفت مترف است ، به دليل اين كه ترف كه به معناى ناز و نعمت است سبب تجاوز از حد شايسته‏ايست كه فضيلتى از فروع عفّت مى‏باشد .

ويژگى ناپسند ديگر آن است كه شيطان در وجود او ، جايگاه خود را گرفته و از او به آرزوى خود ، رسيده و همانند روح و خون در جسمش روان است و لازمه اين امور آن است كه او ، منبع تمام صفات رذيله است . و سپس به منظور ملامت و سركوب كردن معاويه ، به اين كه او كمتر از آن است كه به مرتبه ولايت امر و خلافت برسد ، با استفهام انكارى از وى سؤال مى‏كند كه در

[ 638 ]

چه زمانى خاندان بنى اميه ، فرمانروايى امت و سياست و تدبير جامعه را به عهده داشته‏اند ؟