23 لا يشمله حدّ
يكى از ويژگيهايى كه از ساحت قدس الهى نفى شده آن است كه محدود به حدّى نيست واژه حدّ را به دو معنى مىتوان گرفت .
الف حدّ اصطلاحى فلسفى است و اين بيشتر در خداوند ظهور دارد زيرا هيچ گونه اجزاء ندارد پس هيچ حدّى هم ندارد .
ب و مىتوان آن را حد لغوى گرفت كه به معناى آخرين مرحله و نهايت كشش جسم و از خواصّ كم متصل و منفصل است كه از جمله اعراض مىباشد
[ 281 ]
و حق تعالى كه واجب الوجود بالذات است نه عرض است و نه محل آن واقع مىشود پس متّصف به نهايت نمىشود .
اما اين كه در بعضى موارد خدا را متصف به نهاية و لا نهاية مىكنند به معناى سلب مطلق نهايت از حدّ است به اين طريق كه چون مقدار كه معروض نهايت واقع مىشود از خدا دور مىباشد پس نهايت هم بطور كلى از او منتفى است نه به طريق عدول و قضيه معدوله [ 5 ] كه فرض كنيم نهايت و لا نهايت بر خدا عارض مىشود امّا نهايت در وى وجود ندارد . 24 خداوند تحت شماره و عدد در نمىآيد ، دليل بر اين مطلب آن است كه شمرده شدن از خصوصيات كمّ منفصل يعنى عدد مىباشد كه آن نيز از اعراض است چنان كه در مورد خود بيان شده و اين امر نيز به ثبوت رسيده است كه خداوند نه عرض و نه محلّ براى آن واقع مىشود بنابراين محال است كه ذات پروردگارى جزء معدودها قرار بگيرد .
