آفات تكبّر

اثرات سوء تكبّر بسيار است برخى مربوط به باطن متكبر است و برخى در مورد اعمال و كارهاى ظاهر او مى‏باشد ، امّا اعمال باطنى و قلبى او از اين قبيل است كه ديگران را حقير و بى‏مقدار مى‏شمارد و هيچ كس را شايسته همنشينى و نشست و برخاست با خود نمى‏داند ، و مى‏خواهد كه ديگران هميشه دست بر سينه پيش او بايستند ، بلكه گاهى عقيده دارد كه ديگران حتى شايستگى براى اين هم ندارند . دانشمند متكبر به اشخاص عامى با ديده تحقير و تمسخر نگاه مى‏كند ، و بالاخره از ويژگيهاى باطنى متكبر ، آن است كه بر ديگران حسد مى‏ورزد و كينه آنان را به دل مى‏گيرد . امّا آنچه مربوط به اعمال ظاهرى تكبّر مى‏باشد از اين قرار است : پيوسته در راه رفتن بر ديگران پيشى مى‏گيرد ، و در مجالس از همه بالاتر مى‏نشيند و ديگران را از همنشينى و هم غذايى با خود

[ 2 ] اعوذ بك من نفحة الكبر .

[ 405 ]

طرد مى‏كند . و در موقع نصيحت كردن و خيرخواهى سختى و زورگويى به عمل مى‏آورد ، و اگر كسى سخن او را نپذيرد و با دليل ردّ كند خشمگين مى‏شود و نسبت به دانش آموزان خود ، درشتى روا مى‏دارد و آنان را حقير شمرده به خدمت مى‏گيرد ، غيبت و بدگويى مى‏كند و حرف زياد مى‏زند ، از اثرهاى سوء تكبر آن است كه گاهى باعث ترك بسيارى از كارهاى پسنديده مى‏شود ، از جمله اين كه ، تواضع را ترك مى‏كند و از مجالست با پايين‏تر از خود دورى مى‏نمايد و با صاحبان حاجت به نرمى رفتار نمى‏كند و بسيارى از نارواهاى ديگر .