حقيقت معناى تكبر

تكبر هيأتى است نفسانى كه چون انسان خود را از ديگران كاملتر و بلند مرتبه‏تر تصور مى‏كند ، برايش حاصل مى‏شود ، و نتيجه آن ، بلند پروازى و فخر فروشى و در كلّ ، خود بزرگ بينى مى‏باشد و چون صفت بسيار ناپسندى

[ 404 ]

است پيامبر اكرم عرض مى‏كند : « خدايا از باد تكبر به تو پناه مى‏برم [ 2 ] » .

تكبر يكى از صفات ناپسند و جزء گناهان به حساب مى‏آيد و نقطه مقابل صفت پسنديده تواضع است . صفت تكبر شباهت زيادى به عجب دارد و عجب موقعى تحقق پيدا مى‏كند كه انسان آن چنان به خود مطمئن باشد كه هيچ احساس نياز به منعم خود نداشته و براى ديگران هم كمالى فرض نمى‏كند كه خود را از آنها بالاتر بداند بلكه تمام كمالات را منحصر به خود و جدا نشدنى از خود مى‏داند . فرق اين دو صفت آن است كه متكبر براى ديگران مقام و مرتبه‏اى فرض مى‏كند امّا مقام خود را از آنان برتر مى‏داند ولى شخصى كه عجب دارد براى ديگران هيچ شخصيت و موقعيّتى تصور نمى‏كند .