و لقد نظرت . . . بمعذّبين ،
در اين عبارت امام ( ع ) اصحاب خود را مورد سرزنش قرار مىدهد ، زيرا مىبيند كه آنها درباره امور نادرستى تعصب مىورزند ،
بدون اين كه هيچ سودى بر آن مترتب باشد و اين امر باعث برانگيختن فساد و آشوب در جامعه مىشود ، و كلمه إلاّ دلالت مىكند بر اين كه در تمام ملتها هر كس بر چيزى ببالد و درباره آن تعصب ورزد به خاطر امرى و دليلى است كه آن را مايه فخر و مباهات آن قرار مىدهد ، نهايت امر آن است كه يا مطلب را آن چنان بر خلاف جلوه داده است كه بىخبران از اصل قضيّه ، آن را درست خيال مىكنند و يا دليلى كه آورده مىشود ، براى سفيهان و كم خردان ، دلچسب مىنمايد . بالاخره اين امرى است مطابق مقتضاى عقل و خردمندى ، زيرا ترجيح بدون مرجح ، عقلا محال است . تقدير و خلاصه معناى عبارت اين است كه هيچ كس را نديدم كه در امرى تعصب ورزد مگر اين كه تعصبش به علتى و دليلى بوده است .
غيركم ، اين كلمه استثنايى از معناى اثبات در جمله است و مفيد حصر ،
مىباشد ، گويا حضرت چنين فرموده است : هر كس را كه به امرى مباهات مىكند ،
ديدم دليلى براى خود دارد مگر شما كه هيچ دليلى نداريد .
