فألصقوا . . . مستضعفين

اشاره به اين است كه بندگان خاص خدا ، پيامبران

[ 39 ] تالى در عبارت امام اين است : لرخّص فيه لخاصّة انبيائه و ملائكته ، و استثناى نقيض آن چنين است لكنّه لم يرخّص فيه لهم . مترجم

[ 40 ] سوره حجر ( 15 ) قسمتى از آيه ( 88 ) يعنى : بال و پر خود را براى اهل ايمان فرود آور .

[ 462 ]

و اولياى او كاملا ، فرمان وى را در مورد تواضع و فروتنى امتثال كردند و آنچه را كه خداوند بر آنان پسنديده است انجام داده‏اند زيرا اين كه مى‏فرمايد بندگان خدا در برابر عظمت حق تعالى گونه‏ها را بر زمين مى‏گذارند و چهره‏ها را بر خاك مى‏مالند ، رفتارى است كه بين خود و خدا در حال پرستش و عبادت او بجا مى‏آورند و اين كه در برابر مؤمنان بالهاى تواضع را مى‏گسترانند و با حالت استضعاف بسر مى‏برند ، اشاره به اطاعت فرمان خداوند در مورد بندگان و آفريده‏هاى وى مى‏باشد .

لفظ اجنحه كه به معناى بالها و از ويژگيهاى پرنده است ، در اين جا براى دست انسان استعاره شده است ، به اعتبار اين كه دست وسيله اظهار قدرت و علامت ايجاد محبت و يا دشمنى و طرد امر نامطلوب مى‏باشد ، و خفض جناح كنايه از نرمى و ملايمت و اظهار دوستى و محبت است ، چنان كه مفسّر كبير ابن عباس در شرح آيه و اخفض جناحك للمؤمنين مى‏گويد : يعنى نسبت به مؤمنان نرمى و ملاطفت كن و بر آنان درشتى و تندى مكن ، و عربها به كسى كه سنگين و با وقار باشد مى‏گويند : فلانى داراى خفض جناح است .