لغات

مرام : مقصود و مطلوب زور : زيارت كنندگان خطر : نزديك به هلاكت و نابودى فظيع : مشكلى كه سختى آن از حدّ و اندازه گذشته باشد .

استحلوا : با ياد پدران و پدر بزرگان و موقعيت گذشتگان خود را مى‏آراستند . ( اگر استخلوا ( با نقطه ) باشد ، يعنى : شهرها را خالى يافتند [ 1 ] ) .

تناوش : فرود آمدن احجى : خردمندانه‏تر عشوه : با نادانى دست به كارى زدن ترتعون : متنعّمند ، مى‏چرند لفظوا : دور انداخته و ترك كرده‏اند .

فارط : كسى كه در رسيدن به آب و آبشخور ، از ديگران جلو افتاده است .

حلبات الفخر : مردم ( جمعيّتهاى ) متكبّر سوق : جمع سوقه : به معناى رعيت ، مردم كوچه و بازار .

برزخ : بين دنيا و آخرت ، از هنگام مرگ تا روز قيامت فجوات : جمع فجوه : قسمت پهناور وسيعى از زمين ضمار : غايبى كه اميد بازگشت آن نمى‏رود .

يحفلون : اعتنا مى‏كنند رواجف : زمين لرزه‏ها يأذنون : مى‏شنوند .

ارتجال الصّفة : پيدايش خصوصيات سبات : خواب ، و در اصل به معناى راحت و آسايش افظع : سخت‏تر مباءه : محل بازگشت انسان عىّ عن الكلام : از سخن گفتن ناتوان شد .

كلوح : با درهم كشيدن صورت دندانهايش به زشتى پيداست .

اهدام : جمع هدم ، لباس كهنه تكاء دنا : بر ما سخت گذشت تهكّعت : مندرس شد ، كهنه شد

[ 1 ] نوشته متن خطبه مانند اغلب نسخه‏ها « استخلوا » با نقطه است ولى چنان كه از شرح بر مى‏آيد شارح « استحلوا » بى‏نقطه را اصل و با نقطه را فرع گرفته و به عنوان قيل آورده است . ( مترجم )

[ 108 ]

ارتسخت . . . : جانوران در قرارگاه آنان جا گرفته‏اند .

استكّت : بسته شد .

ذلاقة اللسان : تيزى و روانى زبان و آسان سخن گفتن .

همدت : بى‏حركت ماند و كهنه شد .

وعاث : بسته شد ، وصل شد .

سمّجها : آن را زشت كرد أشجان : غمها أنيق : چيزى كه بيننده را به شگفت درآورد .

غضارة العيش : خوشى زندگانى كتب : نزديك بودن بثّ : حالت غم و اندوه قارّ و قرور : آب سرد