شرح
در اين فصل از سخنان امير المؤمنين عليه السلام چند فايده است :
1 فايده اول [ 3 ] آن كه « لام در ياله » حرف جرّ ، براى تعجب است ، چنان كه گاهى گفته مىشود : « يا للدّواهى » ، چه مصيبتهايى ، جار و مجرور ، منادا و در محلّ نصب مىباشد ( اين معنى در صورتى است كه عبارت خطبه « يا له مراما » باشد ) و يا مراما نيز روايت شده است . كلمات مراما ، زورا و خطرا ، تميز و
[ 3 ] شارح از چند فايده كه در اول متذكّر شده فقط يك فايده را به روشنى يادآور شده و تا آخر شرح اين خطبه مطلب ديگرى به عنوان فايده ياد نكرده است . ( مترجم )
[ 112 ]
منصوب و مفيد معناى تعجب مىباشند . شگفتى امام از باليدن آنان به كثرت قبور مردگان ، با آن كه سودى به حال آنها ندارد ، همان تعجب امام ( ع ) از بسيارى غفلت آنانى است كه پس از ديدار گورهاى مردگان خود به زيادى آن بر ديگران مباهات مىكنند ولى از خود غافلند كه در خطر نزديك شدن به سختيهاى آخرت كه تمام شدايد دنيا در پهلوى آن حقير و ناچيز است قرار دارند ، و اين افتخار و غفلت كه آنها را فرا گرفته ، جاى بسيار تعجّب است .
مقصود از ضمير در استحلوا زندهها و از ضمير « منهم » مردههاست ، و مراد از اين عبارت آن است كه زندگان توجّه كنند به آثارى كه از مردگانشان باقى مانده و مايه پند و عبرت گرفتن است .
