و انّما كلامه تعالى . . . كائنا ،
متكلمان معتزله از اين عبارت چنين برداشت كردهاند كه سخن خدا حادث است در حالى كه خود سخن امام به غير آنچه آنها مىگويند تصريح دارد و معناى فعل منه انشاه آن است كه خداوند سخن خود را
[ 11 ] عكس العملى كه از برخورد صوت به وسيله هوا به اجسام خارجى ، دوباره به گوش مىرسد .
[ 12 ] چنان كه مشاهده شد شارح اين دو قسمت را دو صفت مستقل براى خدا و دليل بر نداشتن عضو شنوايى و نداشتن صدا دانسته ، در صورتى كه شارحانى از قبيل : خوئى و ابن ابى الحديد اينها را از متعلّقات جمله قبل مىدانند يعنى وقتى كه خدا امر به ايجاد شيئى مىفرمايد نه صدايى است كه مركب از حروف باشد ، و هوا را بر اجسام بكوبد و نه خطابى فرياد گونه است تا با گوشها شنيده شود . ( مترجم )
[ 303 ]
بر زبان پيامبر جارى و از آن طريق آنرا به وجود مىآورد ، و مثله يعنى كلام خود را بر زبان پيامبر جارى ساخت و در ذهن وى ترسيم فرمود ، برخى شارحان گفتهاند مراد آن است كه خداى تعالى سخن خود را براى جبرئيل بر لوح محفوظ ترسيم فرمود تا آن را به عنوان وحى به حضور پيامبر اسلام و ديگر پيامبران برساند .
