دعا كلّ طائر باسمه ،
فعل دعا ، در اين عبارت ، استعاره از امرى است كه خداوند براى تكوين و ايجاد شيئى صادر مىكند ، زيرا ميان دعا و امر مشابهتى وجود دارد كه در معناى هر دو ، طلب ايجاد شىء مطلوب نهفته است ، چنان كه خداوند در قرآن مىفرمايد : « فَقالَ لَها وَ للأرْضِ ائتِيا طَوْعاً وَ كَرْهاً ، قالَتا : أتَيْنا طائعينَ » [ 25 ]
[ 25 ] سوره فصّلت ( 41 ) آيه ( 10 ) ، يعنى : . . . پس به آسمان و زمين گفت : بشتابيد ، با شوق و رغبت يا جبر و كراهت ، آنها در پاسخ گفتند : با كمال شوق آمديم . . .
[ 259 ]
و كلمه اسم را براى اين استعاره ، به عنوان ترشيح آورده است زيرا هر كس را به نامش مىخوانند و صدا مىزنند ، احتمال ديگر آن است كه اسم را به معناى علامت ، كه معناى لغوى آن مىباشد ، بگيريم ، به دليل اين كه هر نوعى از پرندگان داراى نشانه و علامتى مخصوص است كه در ديگران نيست ، و معناى عبارت امام ( ع ) اين است كه خداى تعالى ، پرندگان را با توجّه به علامتهاى خاصّ و ويژگيهايى كه در علمش و در لوح محفوظ برايشان وجود داشته ، آفريده است . بعضى از شارحان برآنند كه حضرت با اين كلمه ، اسماء اجناس را اراده فرموده است يعنى در لوح محفوظ تمام لغتهايى را كه در آينده ، مردم براى موجودات وضع مىكنند ،
ثبت كرده ، و هنگام آفرينش هر نوع ، آن را با همان نام ، صدا مىكند و آن نيز به سرعت دعوت حق را لبيك مىگويد ، اگر آدمى تدبير حكيمانه پروردگار را در آفرينش پرنده ملاحظه كند در حيرت فرو خواهد رفت ، آفريننده حكيم وى را به منظور سبك بودن وزن و جمع و جور بودن اندامش ، عوض چهار دست و پا ، فقط دو پا و براى هر كدام چهار انگشت قرار داده و محلّ خروج مدفوع و بولش را يكى ساخته ، و سپس براى اين كه بتواند در فضا به آسانى پرواز كند و هوا را بشكافد ، سينه وى را به صورت محدب ساخته ، چنان كه سينه كشتى را چنين مىسازند تا به آسانى آب را درهم شكافته و به جريان خود در دريا ادامه دهد ، و بالها و دمش را با موهاى طولانى مجهّز ساخته است تا بتواند به آسانى پرواز كند و كليّه بدنش را به وسيله پرها ، چنان پوشانده كه هوا به داخل آنها راه يافته و وى را نشاط مىبخشد ، و چون غذايش را كه دانه يا گوشت است بدون نياز به جويدن مىبلعد ، به جاى رديفى از دندانهاى بىفايده به وى منقارى سخت محكم عنايت كرده و حرارت داخل بدنش را افزايش داده است تا اين كه غذايش را بدون احتياج به جويدن به مصرف سوخت بدنش برساند ، خداوند پرندگان را چنان آفريده است كه با تخم گذارى تكثير نسل كنند نه با زاييدن زيرا اگر بنا بود بزايند مىبايست جوجه
[ 260 ]
در شكم پرورش يابد و در اين صورت با ، بار سنگين به آسانى نمىتوانستند در آسمان به پرواز درآيند لذا پروردگار سبحان به جاى شكم ، تخم آنها را با ظرفيّت مناسب و حرارت مشترك از طرف نر و ماده ، آماده پرورش فرزندانشان قرار داده است ، به منظور بقاى نسل اين موجود ، حق تعالى آن چنان وى را به فرزندش علاقهمند ساخته است كه دانه را نخست خود مىبلعد و پس از آن كه ظرف دو شب آن را در چينه دانش نرم و آماده كرد به دهان جوجه وارد ، و وى را تغذيه مىكند . وجود چينهدان در پرندگان از كارهاى حكيمانه خالق متعال است ، چينهدان مانند توبرهاى در جلو سينه مرغان آويخته شده تا غذاهايى را كه مىخواهند مورد استفاده قرار دهند به سرعت در آن جا ريخته و به مرور دانه دانه به طرف سنگدان بكشانند و يكى از حكمتهاى وجود چينهدان همين است كه كار تغذيه را سرعت مىبخشد زيرا به سرعت دانهها را از زمين مىچيند و آن را پر مىكند و سپس از سر فرصت آنها را به سنگدان منتقل مىكند ، از اسرار عجيب ديگر در پرندگان پرهاى زيبا و متعادلى است كه در طاووس و درّاج و جز آنها مشاهده مىشود و آن چنان عالمانه ساخته شده است كه گويا نقّاشى ماهر آن را نقاشى كرده ، از عجايب ديگر پايه بىمانندى است كه در هر يك از پرها وجود دارد و موها به رديف در دو طرف آن قرار گرفته و مانند لوله آب باعث تغذيه و آبيارى موها مىباشد و از ماده عصبى سخت و محكم ساخته شده تا موها را سفت بگيرد پس پاك و منزّه است خداوندى كه تمام موجودات را جفت آفريد و شماره همه مخلوقات را مىداند و علم وى بر همه اشياء احاطه دارد .
