شرح

ظاهر سخن امام ( ع ) مقتضى آن است كه كلمه استغفار به معنى واقعى ،

مقام بلند مرتبگانى است كه شايستگى تصاحب آن را دارند ، اين كلمه داراى شش معنايى است كه امام ( ع ) بدانها اشاره فرموده و آنها را نام برده تا حقيقت آن شناخته شود . و اين معناى استغفار در عرف جديد شرعى است اگر نه معنى لغوى آن طلب آمرزش است . جز اين كه طلب مغفرت مشروط به شرايطى است كه ذكر شد ، و لفظ مشروط در اينجا بر شرط اطلاق شده است . و احتمال مى‏رود كه هدف امام ( ع ) تفسير واقعيت استغفار نبوده بلكه اشاره بر شرايط آن باشد كه بدون آنها استغفار سزاوار نيست ، و آن شرايط شش تاست .

و معناى عبارت « أتدرى ما الاستغفار ؟ » يعنى : استغفار با شرايط كامل ، و

[ 753 ]

به دليل اين كه ماهيت استغفار روشن بوده است از آن خوددارى كرده است . و امام ( ع ) بر تماميت آن وسيله شرايط اشاره نموده و قصدش از اشاره بر اين كه لفظ استغفار بر شرايطش صدق مى‏كند ، تأكيد بر اين مطلب است كه استغفار بدون آنها ناتمام است تا آنجا كه مجموع آنها حقيقت استغفار مى‏باشد .

كلمه « أملس » را براى پاكى نامه اعمال از گناهان استعاره آورده است .