شرح

شرح ( چهار مطلب ) :

1 مرگ سهلتر است از ننگ . المنيّة مبتدا است ، و لا الدّنيّة قرينه براى خبر مبتداست ، گويا فرموده باشد : المنيّة أسهل من الدّنيه ، يعنى [ تحمّل ] مرگ آسانتر از ننگ است ، و احتمال دارد كه تقدير چنين باشد : يحتمل المنية و لا يحتمل الدّنية ، ( مرگ قابل تحمل است ، امّا ننگ قابل تحمل نيست ) ، دنيّة يعنى پستى و ننگ نسبت به كارى كه به خاطر به دست آوردن مال و منال دنيا مرتكب مى‏شوند ،

كه بسيارى از بزرگواران مرگ را بر آن ترجيح مى‏دهند .

2 قناعت به اندكى از زندگى و به آن بسنده كردن بهتر است از چاپلوسى و نزديكى به اهل دنيا به خاطر به دست آوردن مال بيشتر .

3 هر كه را نشسته ندهند ، ايستاده هم ندهند ، نشسته كنايه از طلب بدون

[ 742 ]

تلاش ، و ايستاده كنايه از طلب با تلاش و كوشش است . يعنى هر كس را بدون تلاش و كوشش روزى ندهند ، تلاش و كوشش او هم بى‏فايده است ، و اين حكم چنان كه معمول سخن سخنگويان است در اكثر موارد و صد در صد نيست بلكه بدين وسيله امام ( ع ) انسان را به كسب معاش از راه درست وادار كرده است .

4 روزگار دو روز است : روزى به سود تو و روزى به زيان تو است ، روزى كه به سود تو است ، ناسپاسى مكن ، و روزى كه به زيان توست شكيبا باش . پس در روزى كه زمان تنگنا و گرفتارى است ، شكيبايى براى آمادگى پذيرش رحمت الهى لازم است ، چنان كه خداوند فرموده است : بَشّرِ الصّابِرينَ [ 97 ] .