شرح
امّا مطلب اوّل از آنرو كه بىنيازى متعارف وابسته به داشتن ثروت است ، و ثروت و مال دو جنبه دارد : يكى به دست آوردن مال ، و ديگرى خرج نكردن . اما
[ 540 ]
به دست آوردن ثروت نوعى آسايش است و خرج نكردن آن به دليل كمى عائله ،
آسايش ديگرى است ، امام ( ع ) از باب مجاز كلمه يسار را بر كمى عائله تعبير كرده است . از باب اطلاق مسبّب بر سبب .
اما مطلب دوم : مقصود از خرد ، عقل عملى است . و كلمه عقل ، در اينجا مجازا در مورد تصرّفات عقل اطلاق شده است از باب اطلاق نام سبب بر مسبّب ، و از جمله تصرّفات عقل در تدبير امور ، محبّت به ديگر مردم است . و چون انسان در رفع نياز زندگى محتاج به ديگران است ، و رفتارش با مردم در اين جهت يا به گونهاى دوستانه و معاشرت نيكو و خوش برخوردى و گذشت و تشويق است ، و يا به گونه قهر و غلبه و ترس است كه ناگزير دوستى و محبّت و آنچه لازمه دوستى است ، نيمى از خرد ، يعنى نيمى از تصرفات عقل در تدبير امور زندگى او است .
امّا مطلب سوم : چون پيرى يا طبيعى است و يا به دليل خارجى يعنى غم و اندوه و ترس كه باعث پيرى مىگردد . پس اين نوع نيز يك قسم سبب پيرى در برابر سبب طبيعى پيرى مىباشد ، و يك قسم از عوامل پيرى به منزله نيمى از آن است كلمه نصف را براى پيرى استعاره آورده است ، و اندوه و غم ، نيمى از علّت پيرى است .
