شرح
سيّد رضى مىگويد : « اين سخن از سخنان لطيف و فصيح امام ( ع ) است ، و معناى آن چنين است ، كه اگر حق ما را ندهند ، گرفتار سختى شده و خوار خواهيم بود ، توضيح آن كه كلمه رديف يعنى كسى كه بر پشت سر ديگرى سوار شود ، مانند برده ، اسير و كسانى كه همانند آنهاست . » ازهرى ، در تهذيب اللّغة از قول قتيبى مىگويد : اعجاز الابل : آخرهاى شتر جمع عجز ، يعنى مركب ناهموار و سخت ، گفته است : معناى سخن امام ( ع ) چنين است : اگر ما را از حق خود بازداشتند ، به مركب مشقّت سوار مىشويم و هر چند طول بكشد ، بر آن شكيبا خواهيم بود ، و از كسانى كه حق ما را حلال شمردهاند ، نخواهيم گذشت . آنگاه ازهرى مىگويد : مقصود على ( ع ) سوارى بر مركب سخت نبوده ، بلكه اعجاز شتر را مثل براى عقب ماندن او از حق امامتش و جلو افتادن ديگران از او ، آورده است بنابر اين هدف امام ( ع ) اين است كه اگر ما را از حق امامتمان بازداشتند ، و از اين حق عقب نگهداشته شديم ، در دنبال آن ايستادگى و پايدارى مىكنيم ، هر چند كه روزگار درازى باشد .
[ 424 ]
السّرى : حركت در شب .
به نظر من ، آن كسى كه هر سه احتمال را نقل كرده نظرش صحيحتر و به حقيقت نزديكتر است ، زيرا سوار شدن بر پشت سر ، محتمل است . خوارى ،
سختى و عقب افتادن مقام و منزلت باشد و احتمال مىرود تمام اينها مورد نظر امام ( ع ) باشد . ازهرى بين مثل و كنايه تفاوت نگذاشته است ، زيرا سوارى بر پشت سر ، كنايه از امور ياد شده است ، و همچنين طولانى بودن حركت در شب كنايه از مشقت زياد است ، زيرا اين جاى تصور و لازمه سير طولانى در شب است ، و احتمال دارد كه عبارت امام ( ع ) ، كنايه باشد ، به صورت يك ضرب المثل .
