شرح
امام ( ع ) به هفت فضيلت اشاره كرده است و به دليل اين كه هر يك از آنها مستلزم خير و نيكى است مردم را به كسب آن فضايل ترغيب فرموده است :
1 سكوت زياد . و لازمه آن با شكوه و هيبت شدن شخص خاموش است در انظار مردم ، زيرا خاموشى ، در بيشتر اوقات از پيآمدهاى خرد است ، و شكوه خردمندان امرى است روشن . پس اگر كسى دانست كه زياد خاموش ماندن شخص كم سخن در اثر عقل اوست ، شكوه و جلالش بيشتر مىشود ، و اگر ندانست ، اين احتمال را مىدهد كه شايد از كمال عقل او باشد . و گاهى هم ممكن است خاموشى در اثر كاستى در غريزه و گرفتگى زبان در سخن باشد ، با اين همه به دليل نياميختن در گفتار مورد احترام است .
2 انصاف ، كه همان فضيلت عدالت است . امام ( ع ) به دليل اين كه اين فضيلت موجب افزايش دوستان مىشود ، بدان ترغيب كرده است ، چون كم انصافى باعث جدايى و بىالفتى است همان طورى كه ابو الطيّب گفته است :
همواره كم انصافى بين مردم هر چند كه فاميل و خويشاوند باشند تفرقهانداز است .
[ 603 ]
3 نيكى به ديگران در نيازمنديهايشان . لازمه اين كار بالا رفتن و بزرگى درجات است چون برآوردن نياز باعث مىشود تا آن كه نيكى و محبّت ديده ،
نيكى كننده را مطابق ارزش نيازش منزلت دهد .
4 فروتنى . باعث كمال نعمت ، در اثر فزونى دوستان و اهل محبّت ،
مىگردد ، چون فضيلت تواضع ، خود نعمتى است و پيآمد آن به منزله كامل و تمام شدن آن است .
5 تحمّل رنج . باعث آقايى و بزرگى است ، زيرا تحمّل زحمتهاى مردم ،
مستلزم فضيلت سعه صدر و تحمل ناملايمات است ، و بر اين اساس خواستههاى مردم از چنين كسى كه تحمّل دارد ، آميخته به شائبهاى از قبيل بازگرداندن و منّت نهادن و نظاير اينها نخواهد بود به اين ترتيب تواضع مردم در برابر او بيشتر شده ، و كار او قوّت مىگيرد ، و در ميان مردم آقا و بزرگ مىشود .
6 حسن رفتار . كه لازمه آن شكست بدخواهان است . ( مناوات ، معادات :
دشمنى بين دو نفر ) توضيح آن كه دشمن براى كسى كه رفتار خوب دارد ، عيبى نمىيابد كه بدان وسيله بر او غلبه كند و به مفاسد او را متهم كند بنابر اين شكست مىخورد .
7 بردبارى در برابر نادان . لازمهاش فزونى ياوران است . بيان و توضيح اين مطلب قبلا گذشت .
