شرح

فايده اين سخن ، همان دستور به اعتدال در دوستى و دشمنى و زياده روى نكردن در آنهاست ، به دليل مفسده‏اى كه در زياده‏روى و افراط است .

[ 644 ]

هون ، يعنى آرامش و متانت ، و اين كلمه صفت براى مصدر محذوف است ، يعنى : دوستى توأم با آرامش و اعتدال .

كلمه ما در هر دو مورد مفيد ناچيز و اندكى از آرامش و روز است ، و هدف از آن اندازه داشتن است نه زياده روى ، و وقتى از اوقات است ، هر چند كه معيّن نشده است .

امام ( ع ) بر راز اين مطلب با كلمه : « عسى » در دو جا اشاره فرموده است ،

كه اين هر دو به منزله دو مقدمه صغرا براى قياس مضمرى هستند ، اما مفسده زياده روى در محبّت در اين است كه شخص ، دوست خود را بر اسرار و احوال خويش آگاه مى‏سازد و اگر بعدها دوستى‏شان به دشمنى مبدّل شود چنين دوستى به دليل آگاهى بر اسرار ، بر نابودى شخص از دشمنان ديگر تواناتر است . و همچنين مفسده زياده‏روى در دشمنى ، ابقا نكردن بر دشمن و اين خود باعث دوام دشمنى و عداوت است ، بنابر اين ميانه‏روى در اين جهت بهتر است ، زيرا چه بسا دشمن روزى بر گردد و دوست شود ، اگر براى دوستى جايى باقى گذاشته باشند .

كبراى مقدر قياس اوّل : هر دوستى كه ممكن است روزى دشمن شود ،

شايسته است در دوستى با او زياده روى نكنند . و كبراى مقدر قياس دوّم چنين است : و هر دشمنى كه شايد روزى دوست شود ، سزاوار است كه در دشمنى با وى افراط نورزند .