شرح

يعنى حالت شخص در سخن نگفتن او پنهان مى‏ماند ، بنابر اين مضاف [ حال ] به دليل روشن بودنش حذف شده است و زيرزبانش ، كنايه از سكوت و خاموشى است . توضيح آن كه ارزش آدمى به مقدار عقل اوست ، و مقدار عقل از ارزش سخن گفتن و كلام شخص به دست مى‏آيد چون سخن است كه دليل عقل مى‏باشد . پس اگر همچون حكما و دانايان سخن گفت ، روشن مى‏شود كه او هم داناست و اگر همچون نادانان سخن گفت معلوم مى‏شود كه از آن قبيل است و ما بين اين دو مرتبه مراتب نسبى وجود دارد .

[ 553 ]