شرح

1 هر كس به حساب خود رسيد سود برد . زيرا كسى كه از اعمال خود ،

[ 58 ] احتمالا اشتباه از ناسخ باشد به جاى اربع كلمات ( ثلاث . . . ) آورده چون در تفصيل مطلب چهار مورد آورده است م .

[ 591 ]

براى خويشتن حسابى داشته باشد ، سود و زيان خود را مى‏فهمد و براى سود ، كار مى‏كند و از خلافى كه باعث زيان باشد دورى مى‏جويد .

2 و هر كس غافل ماند زيان كرد . توضيح آن كه نفس به لذّتهاى حاضر دسترسى دارد و در نتيجه به آنها علاقه‏مند مى‏شود مگر اين كه جاذبه‏هاى الهى او را به خود جذب كنند از قبيل موانع و مواعظى كه انسان را به ياد خدا مى‏اندازند ،

پس غفلت از جذب نفس و هشدار نسبت به گرفتاريهاى طبيعى ، وسيله يادآورى وعده و وعيدهاى الهى ، باعث سهل انگارى نسبت به كارهاى شايسته‏اى مى‏گردد كه نتيجه آنها سعادت اخروى ، و خوددارى از آن اعمال ، زيانكارى است .

3 هر كس از خدا ترسيد آسوده گشت . يعنى از عذاب خدا آسوده گشت ،

و براى نجات از آن كار كرد تا از عذاب آسوده گردد .

4 هر كس از دنيا پند آموخت ، بينا شد . يعنى هر كس به موارد پند ، با چشم انديشه و عبرت نگريست راه حق را شناخت و هر كس راه حق را شناخت از نحوه عبور آگاه شد ، و هر كس آن را دريافت ، علم و دانايى مفيد نسبت به حق پيدا كرد .