ترجمه
« يا كميل اين دلها همچون ظرفهايى هستند كه بهترين آنها نگهدارندهترين آنهاست ، پس تو از من آنچه را مىگويم ، به خاطر داشته باش : مردم سه دستهاند :
عالم ربانى ، دانشپژوه راه رستگارى و مگسان خرد و ناتوان كه به دنبال هر آواز كنندهاى كشانده مىشوند ، و با هر بادى روانند ، از پرتو دانش ، روشنى نجسته و به پايه محكمى پناه نبردهاند .
اى كميل : دانش بهتر از ثروت است ، دانش نگهبان تو و تو پاسدار ثروتى ،
مال و ثروت با بخشش كم شود ، امّا دانش در اثر بخشش فزونى گيرد . پرورده ثروت با از بين رفتن مال و ثروت از بين مىرود .
اى كميل : آشنايى با دانش ، خود ، ديانت است ، بدان وسيله پاداش داده مىشود ، و بدان وسيله اطاعت خدا در زندگى اين دنيا و خوشنامى پس از مرگ نصيب انسان مىگردد ، دانش فرمانروا و ثروت فرمانبر و مغلوب است .
يا كميل اندوخته كنندگان ثروت نابود شدند با اين كه زندهاند اما دانشمندان پايدارند تا وقتى كه روزگار پايدار است ، بدنهايشان از ميان رفته امّا سيمايشان در دلها برقرار است . بدان كه در اينجا ( به دست مباركش به طرف سينه خود اشاره فرمود ) دانش فراوان است ، اگر فراگيرندگانى مىيافتم ، بلى مىيابم ، تيز فهم نامطمئنى را كه ابزار دين را براى دنيا به كار مىبرد ، و به وسيله نعمتهاى الهى بر بندگانش ، و با حجتهاى خدا بر دوستانش برترى مىجويد . يا كسى كه اطاعت
[ 545 ]
از دانشمندان كرده بدون هيچ گونه بينشى در اطراف حقّ و پيرامون حقيقت با نخستين شبههاى كه روبرو مىشود ، آتش شك و ترديد در دل او زبانه مىكشد ،
بدان كه نه اين شايسته است و نه آن ، يا كسى را مىيابم كه غرق در خوشگذرانى است و به سادگى از خواستههاى نفس پيروى مىكند ، و يا كسى كه شيفته جمع آورى و اندوختن مال و ثروت است ، و اينان هم ، در هيچ موردى از نگهبانان دين نمىباشند ، نزديكترين چيزى كه بدانها شباهت دارد ، چهارپاى علفخوار است در چنين روزگارى دانش با مرگ دانشمندان ، نابود مىشود بار خدايا آرى زمين از كسى كه دين خدا را با برهان و حجت نگهدارد خالى نيست : آشكار و مشهور و يا بيمناك و پنهان تا حجتها و دلايل روشن الهى از بين نرود ، آنان چند تناند و در كجايند .
به خدا قسم از نظر شمار اندكند امّا از جهت مقام و مرتبه در نزد خدا بسيار با عظمتند . به وسيله آنها خداوند حجتها و دلايل خود را حفظ مىكند تا آنها را به امثال خود به امانت بسپارند و در دلهاى نظايرشان بكارند . علم و دانش با بصيرت ، يكباره رو به ايشان آورده و آنان با آسودگى و يقين آن را به كار بستهاند و آنچه را كه ناز و نعمت پروردهها دشوار ديدهاند ، سهل انگاشتهاند و به آنچه نادانان از آن مىگريزند ايشان دل بستهاند ، و با بدنهايى در دنيا زندگى مىكنند كه ارواحشان به جايگاه والايى آويخته است .
آنان در روى زمين جانشينان خدا و دعوت كنندگان به راه دين اويند . آه آه چه مشتاقم كه آنها را ببينم » . آنگاه فرمود : « يا كميل اگر مىخواهى برگردى برگرد » .
