عبارت : انك . . .

تفصيل براى دليل سرگردانى او و نشناختن حق و باطل است كه باعث جهل او نسبت به اهل حق و باطل بوده است ، كه اگر حق و باطل را مى‏شناخت ، به طور قطع از حق پيروى و از باطل اجتناب مى‏كرد ، و اين عبارت به منزله صغراى قياس مضمرى است كه كبراى مقدّر آن نيز چنين است : هر كس

[ 641 ]

اين طور باشد ، دچار سرگردانى و گمراهى مى‏گردد . سعد بن مالك ، همان سعد بن ابى وقاص است كه پس از قتل عثمان گوسفندان زيادى خريد و به روستا و بيابان رفت و با همان چهار پايان به سر مى‏برد تا اين كه از دنيا رفت ، و با على ( ع ) بيعت نكرد . و امّا عبد اللّه عمر به خواهرش حفصه ، همسر پيامبر ( ص ) پس از بيعت با امير المؤمنين پناه برد ، ولى در جنگ جمل به همراه آن حضرت نبود ، و مى‏گفت :

عبادت مرا از سوارى و پيكار ناتوان ساخته است ، بنابر اين من نه با على و نه با دشمنان او هستم امّا سخن امام ( ع ) در پاسخ حارث : انّ سعدا . . . ، مقدمه صغرا براى قياس مضمرى است كه امام ( ع ) هشدار داده است بر اين كه پيروى آنها در گوشه نشينى روا نيست ، و گوشه نشينى از خيالبافيهاى نفرت انگيزى است كه هر چند به دليل درستى هم باشد ، نكوهيده است .

و كبراى مقدّر آن نيز چنين است : هر كس اين طور باشد ، پيروى از او روا نيست .