شرح
اين بخش از نامههاى امام ( ع ) موعظه است . و در اين موعظه چند نكته را خاطرنشان ساخته است :
1 پيش از فرا رسيدن اجل نمىميرد . چون اجل همان وقت معينى است كه خداوند مىداند زيدى در آن وقت مىميرد ، و امكان ندارد ، زيد ، پيش از آن بميرد ، زيرا لازمه آن تبديل علم خداوند به جهل است و آن هم غير ممكن است .
2 آنچه را كه روزى او نشده ، به او نمىدهند : يعنى آنچه را كه خداوند مىداند
[ 384 ]
كه روزى وى نيست محال است كه نصيب او بشود ، به همان دليلى كه بيان كرديم .
3 به وى آگاهى داده است كه روزگار دو روز است : روزى كه به سود اوست و آن روزى است كه منافعى چون لذّت و كمالات دارد ، و روزى كه به زيان اوست و آن روزى است كه براى او زيانهايى همچون درد و گرفتارى و پيامدهاى آن را همراه دارد . و همين است معناى اين كه دنيا خانهاى است كه دست به دست مىگردد ، همان طورى كه خداوند متعال فرموده است : وَ تِلْكَ الاَيّامُ نُداوِلُها بَيْنَ النّاسِ [ 1 ] .
4 او را آگاه ساخته است بر اين كه آنچه از خوبى دنيا سهم او باشد با همه ناتوانىاش هر چند چيز گرانى باشد به او مىدهند ، به خاطر اين كه از علم خداوند گذاشته است كه به او برسد و همچنين آنچه از شر دنيا به او مربوط باشد ، هر چند توانمند باشد ، نمىتواند آن را از خود دفع كند . از ناتوانى و توانايى ياد كرده است تا بفهماند كه تمامى امور و همه روزيها مربوط به مدبّر داناست ، اوست كه تمام اينها را افاضه مىكند و به وجود آورنده وسائل همه و ناظم وجود تمامى اينها اوست ، قسمت كننده كمالات و بخشنده كمال خير و يا شر به كسى به مقدار استعدادش ، اوست گاهى موجود زندهاى ناتوان است در صورتى كه روزى فراوان نصيبش مىگردد . و همين ناتوانىاش يكى از اسباب زمينهساز براى زيادى روزىاش مىشود ، و به عكس گاهى نيرومند است امّا همين نيرومندى يكى از وسايل محروميتش مىگردد . و خداوند مافوق همه است و بر همگان احاطه دارد و او روزى دهنده و بسيار تواناست .
[ 1 ] سوره آل عمران ( 3 ) آيه ( 140 ) يعنى : و اين روزگار را به اختلاف احوال ميان مردم مىگردانيم .
[ 385 ]
