شرح
خلاصه مضمون نامه عبارت است از اطلاع دادن به كسانى از خراج گيران و كارگزاران شهرها كه در مسير سپاه قرار داشتند تا آگاهى يافته و متوجه باشند و از آنها حذر كنند و همچنين سفارش لازم به سپاه نسبت به آنچه كه براى آنان شايسته است و از سوى خدا برايشان مقرر شده ، از قبيل خوددارى از آزردن كسانى كه در گذرگاه آنها قرار گرفتهاند تا از گستردگى عدالت وى آگاهى يابند و به اخلاق و آداب او متخلّق گردند . سپس امام ( ع ) به ايشان اعلام كرده است كه از بدرفتارى سپاه نسبت به آن گروه از اهل ذمه كه همپيمانند ، ناراضى و بيزار است ، زيرا جز به مقدار رفع گرسنگى يك شخص ناچار ، كه هيچ راهى جز آن براى سير شدن ندارد ، كس ديگرى از طرف او اجازه ندارد از اموال مردم ، استفاده كند .
تقدير سخن امام ( ع ) چنين است : براستى كه من از بدرفتارى سپاهيان نسبت به شما جز از سوى شخص گرسنه درمانده بيزارم . پس مضاف اليه را به جاى مضاف قرار داده است و يا از باب مجاز نام سبب را بر مسبّب اطلاق كرده است .
آنگاه ، ايشان را مأمور ساخته كه سپاه را از دست درازى به چيزى از روى
[ 332 ]
ظلم ، برحذر دارند و در حدّ امكان ايشان را از ارتكاب چنان ستمى بازدارند تا مبادا به دليل قدرت داشتن آنها كارها درهم بريزد و از طرفى دست نادانان را از آزردن سپاهيان در موارد اجبار و اضطرار كه استثنا فرموده است كوتاه كنند ،
تا مبادا بين ايشان و سپاهيان آشوبى به پا شود . و سرانجام به آنان اطّلاع داده است كه خود نيز در پشت سپاهيان مواظب است ، كنايه از اينكه مرجع رسيدگى به كارهاى آنها به منظور دفع مظالم سپاهيان است و هر مشكلى را كه از طرف سپاه متوجّه آنان شود و آنها جز به يارى خدا و به وسيله او نتوانند برطرف كنند ، او خود با كمك و ترس از خداوند اصلاح خواهد كرد .
[ 333 ]
