شرح
سيد رضى خدايش رحمت كند مىگويد :
« مقصود امام ( ع ) اين است كه بيمارى خود پاداشى ندارد ، زيرا بيمارى از
[ 448 ]
قبيل چيزهايى است كه سزاوار عوض دادن است ، از آنرو كه فعل خداى متعال از بيمارى و درد و نظير اينها نسبت به بنده عوض دارد ، اما مزد و پاداش تنها در برابر كارى است كه بنده انجام مىدهد ، بنابر اين امام ( ع ) فرق بين عوض و پاداش را بر اساس علم فراوان و انديشه رساى خود بيان كرده است » .
امام ( ع ) ، براى صحابى خود ، بدانچه امكان داشت دعا فرموده است ، كه همان از بين رفتن گناهان به وسيله بيمارى است ، اما براى او اجر و مزد نخواسته است ، با اين استدلال كه بيمارى پاداش ندارد . راز مطلب اين است كه اجر و پاداش در گرو كارهايى است كه بايد انجام گيرد ، همان طورى كه امام ( ع ) با اين بيان اشاره فرموده است : براستى كه پاداش در گفتار و . . . پاهاست . امام ( ع ) عبارت : اقدام ( پاها ) را از اقدام به عبادت ، و همين طور ، هر ترك عادتى كه مانند روزه گرفتن و امثال آن به منزله انجام كارى مىباشد ، كنايه آورده است . و ليكن بيمارى نه كار بنده است و نه ترك عملى كه معمولا انجام مىگيرد .
امّا اين كه بيمارى ، گناهان را از بين مىبرد به دو جهت است :
1 براستى نيروى شهوت و غضب بيمار ، كه ريشه تمام گناهان و مفاسد است . شكسته و سست مىشود .
2 اقتضاى بيمارى اين است كه انسان ، در آن حال ، با توبه و پشيمانى از گناه به طرف پروردگارش باز مىگردد و تصميم بر ترك آن قبيل كارها مىگيرد ،
همان طورى كه خداى تعالى فرموده است : اِذا مَسَّ الاِنْسانَ الضُّرُّ دَعانا لِجَنْبِهِ اَوْ قاعِداً اَوْ قائماً [ 18 ] .
به اين ترتيب آن گناهانى كه در حقيقت نفس جايگزين نشدهاند ، بزودى از بين مىروند ، و گناهانى كه به صورت ملكه درآمدهاند ، بسا كه در طول
[ 18 ] سوره يونس ( 10 ) آيه ( 12 ) يعنى : و هر گاه آدمى گرفتار رنج و زيانى گردد ، همان لحظه به هر حال كه باشد ، خفته ، نشسته ، و يا ايستاده ، ما را بخواند .
[ 449 ]
بيمارى ، با ادامه پشيمانى و بازگشت به جانب خدا ، برطرف مىگردند .
امام ( ع ) كلمه حطّ : نابودى را براى نابودى گناهان استعاره آورده از باب تشبيه در قدرت نابودسازى و زدودن به محو كردن اوراق كتاب .
آنگاه امام ( ع ) با عبارت : انّ اللّه . . . بر اين نكته توجه داده است كه هرگاه بنده خدا با صدق نيّت و با قلبى پاك رنج بيمارى خود را به حساب خدا بگذارد ، اين خود ، زمينه رسيدن اجر و پاداش بر او شده و باعث ورود او به بهشت مىگردد . و از بين بردن ملكاتى كه با قصد قربت به خدا همراهند نيز وارد در اين قسمتند .
سخن سيد رضى رحمة اللّه به روش مذهب معتزله است .
