گفته امام : فان يمكنّنى اللّه . . .

( اگر خداوند مرا پيروز گرداند تا آخر ) تهديد به عذاب آخرت است كه هر كدام از دو نقيض [ چه امام پيروز شود و يا نشود ] آن عذاب حتمى است ، و اين عذاب يا به وسيله امام ( ع ) به فرض پيروزى امام بر

[ 142 ]

آنان به صورت كيفر عملى است كه آنها قبلا معصيت خدا را كرده‏اند ، و يا از جانب خدا در آخرت است به فرض اين كه آنها امام ( ع ) را ناتوان سازند و خود پس از آن حضرت باقى بمانند كه همان عذاب آتش دوزخ خواهد بود . و امام ( ع ) بدين مطلب در اين گفتار اشاره كرده است : پس آنچه در پيش روى شماست ، براى شما بدتر است ، به دليل قول خداى تعالى : وَ لَعَذابُ الاخِرة اَشدٌ و ابْقَى‏ [ 1 ] . كلمه امام ( پيش‏رو ) را استعاره براى آخرت آورده است ، به لحاظ پيشواز مردم از آخرت و توجّه آنها به آخرت ، توفيق از جانب خداست .

[ 1 ] سوره طه ( 20 ) قسمتى از آيه ( 127 ) يعنى : البته كه عذاب آخرت سخت‏تر و بادوام است .

[ 143 ]